تشویش

فرق هست بین نظامی که آمده برای اجرای اسلام و حکومت اسلامی هست اما برخی اوقات به دلیل برخی تزاحم ها و برخی مشکلات فلان حکم اسلام موقتاً تعطیل شود؛ با نظامی که اصلاً بنایش بر اجرای اسلام نیست. اصلاً خود حاکم میگوید من کاری به اسلام ندارم. من هستم و منافع حکومتم.

یکی احکام اسلام را تعطیل می کند چون اصولاً ارزشی برای اسلام قائل نیست اما یکی برخی را تعطیل می کند موقتاً تا بتواند بقیه اش را اجرا کند

فرض کنید شما خودتان حاکم اسلامی هستید که میخواهید در حد توانتان احکام اسلام را اجرا کنید اما می بینید در عرصه عمل با مشکلاتی مواجه هستید. ممکن در برخی شرایط مجبور شوید موقتاً برخی احکام را تعطیل کنید.

گاهی مجبوریم بین 2 امر یکی را انتخاب کنیم

یا موقتاً برخی احکام را تعطیل کنیم تا مجال اجرای باقی احکام باقی بماند و شرایط برای اجرای همین برخی نیز فراهم شود یا بگوئیم بی خیال ما میخواهیم تام و کامل به اسلام عمل کنیم ولو بلغ ما بلغ در این حالت چه باید کرد؟

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم؛

قبل از این که به جزئیات مطالب مطرح شده در این پست بپردازم ابتدا نکاتی را در تکمیل و تفصیل کامنت های قبلی ارائه می دهم.

مراد از مبادی همان عالَمی ست که شخص در درون آن عالَم تنفسِ فکری می کند و به آن عالَم تعلق قلبی دارد. و نفی و اثبات او تابع عالَمی ست که در آن قرار گرفته. یعنی چیزهایی را قبول می کند که به عالَم او تعلق داشته باشد و چیزهایی را نفی می کند که در عالَم او جایگاهی ندارد. اگر هم گاهی عکس این قضیه اتفاق بیفتد موقتی است.

در ابتدای امر مبادی هر کس همان فطرت اوست. لکن این مبادی گاهی در خطر خاموشی یا پوشیدگی  و دفن شدن قرار می گیرد. در قرآن کریم سوره مبارکه شمس اشاره ای بدانچه گفته شد آمده است. از آیه 7 به بعد می فرماید: و نفس و ما سوّاها(قسم به نفس و آنکه او را تسویه و درست کرد) فالهمها فجورها و تقواها(پس بدی ها و خوبی های نفس را با قلم تکوین در نفس نگاشت) بدین معنا که نفس به طور فطری و اشراقی آنچه که برای او بد است و آنچه که برایش خوب است را می شناسد. قد افلح من زکّاها(رستگار شد کسی که نفس را  در مسیر تزکیه قرار داد و روزبروز آن را شکوفاتر کرد) و قد خاب من دسّها( خسران زده شد کسی که با نفس دسیسه کرد و آن را زیر اغراض و امیال و افکار گوناگونِ وهمی دفن نمود). تأکیدم بر روی همین آیه دهم است. در رابطه با معنای "دسیسه" فرموده اند که اگر خاک ها را کنار زد و در درون آن چیزی قرار داد و سپس دوباره خاک ها را بر روی آن چیز ریخت و دفن کرد، این کار را می گویند دسیسه. أم یدسّه فی التراب.

پس طبق این آیه گاهی فطرت در درون مبادی مختلفی دفن می شود. مبادی هم به طور کلی بر اساس عقاید، اخلاق و اعمال هر کس ساخته می شود. اگر این موارد سه گانه ریشه در حقیقت داشت فطرت را شکوفا تر می کند و  "و یسیروا لهم دفائن العقول" خواهد شد. اما اگر آن موارد سه گانه- عقاید، اخلاق، اعمال- وهمی بود فطرت را در درون خود دفن و خفه می کند. و جمع آن موارد سه گانه مبادی جدیدی را برای شخص خواهد ساخت. از این به بعد شخص بر اساس آن مبادی فکر می کند و عمل می کند. ممکن است بپرسید پس نقش اختیار این وسط چه می شود؟ شخص با اختیار خودش مبادی جدیدی را می سازد و با اختیار خودش طبق مبادی جدید فکر می کند و عمل می کند در هر صورت اختیار همواره در صحنه است.

باز در تأیید آنچه گفته شد به روایتی از حضرت امیر علیه السلام توجه کنید که می فرمایند: "کم من عقل اسیر تحت هوی امیر"(چه بسیار عقل هایی که اسیر و دربند هوی و هوسی هستند که بر آن عقل ها امیر اند)  یعنی می شود گاهی مبادی وهمی عقول را به بند کشیده و تابع خود کند. در همین رابطه نظرتان را به سخنان بسیار مهمی از آیت الله جوادی جلب میکنم.

آیت الله جوادی میفرمایند: همان‌طوری که انسان در بیرون؛ یعنی در فضای جسم دارای شئونی است که این شئون و قوا و نیرو کارهای مختلف و مسئولیت‌های مختلف دارند که بعضی‌ها مثل چشم و گوش مسئول ادراک هستند و بعضی‌ها مثل دست و پا مسئول کار میباشند، درون انسان هم دارای قوای متعدد است؛ بخشی از قوای درون مسئول ادراک‌ هستند که اندیشه به عهده آنهاست و از آن به «عقل نظری» یاد می‌شود؛ بعضی از آنها مسئول حرکت، کار و اراده می باشند که از آن به عنوان «عقل عملی» یاد می‌شود که در روایات ائمه فرمودند: عقل «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان‏»[1] و این جهاد درونی؛ گاهی ممکن است باعث شکست عقل عملی شود که در بیان نورانی حضرت امیر(سلام الله علیه) آمده است که «کَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِیرٍ تَحْتَ [عِنْدَ] هَوَی أَمِیر».[2] اگر این عقل عملی که مسئول اراده و تصمیم است، به اسارت نفس درآمده است، عقل نظر که مسئول علم و اندیشه است، ممکن است یک مطلب را صد درصد بفهمد؛ ولی نتواند تصمیم بگیرد، چون تصمیم و عزم و اراده و کارِ درون به عهده عقل عمل است که به اسارت درآمده است؛ اندیشه و ادراک و تصوّر و تصدیق و جزم به عهده عقل نظر است که آن چیزی را می‌فهمد. بنابراین ممکن است که کسی مطلبی را صد درصد بفهمد که حق است؛ ولی عمل نکند! مثل اینکه کسی با چشم روشن و شفاف و سالم، مار و عقرب را می‌بیند، امّا چشم که کاری از آن ساخته نیست، کار از دست و پا ساخته است که فلج است. اگر در بیرون ما چشم و گوشی داریم که مسئول دیدن و فهمیدن‌ هستند و همچنین دست و پایی داریم که مسئول حرکت و کار میباشند، اگر دست و پای کسی فلج بود، ویلچری بود، او مار و عقرب را می‌بیند، امّا قدرت کار ندارد، نمی‌شود گفت که مگر تو ندیدی؟! بله دید! امّا چشم که نمیتواند فرار کند. به عالِم بی‌عمل نمی‌شود گفت که مگر تو این آیه را ندیدی؟! مگر نخواندی؟! تو مگر این علم را نداشتی؟! بله! او علم را داشت؛ امّا آن قوّه‌ای که مسئول علم است بی‌کاره است، این چیز دیگری است و آن هم چیز دیگری است. تا آدم خود را نشناسد، درون خود را نشناسد، شئون خود را نشناسد، قوا را ارزیابی نکند، هر کاری را به صاحب آن کار، یعنی قوّه نسپارد و همه را تحت رهبری نفس اداره نکند، این معما برای او حلّ نمی‌شود. می‌گویند چرا فلان عالِم بی‌عمل بود؟ مگر تو نمی‌دانستی؟ بله، می‌دانستند، مثل آدمی که مار و عقرب را می‌بیند، شما مدام آیه و روایت برای او بخوان، مثل آدمی که ویلچری است و خودش می‌بیند، شما تلسکوپ، میکروسکوپ، ذرّه‌بین و عینک بده، این فایده ندارد! او که مشکل علمی ندارد! چشم و گوش که حرکت نمی‌کنند! آن عقلی که «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ» کار می‌کند که شکست خورده است؛ لذا حضرت فرمود که مواظب جهاد درونی باشید! فرق بین عزم و جزم، مثل فرق آسمان و زمین است؛ عزم برای یک قوّه دیگر است و جزم و تصدیق هم برای چیز دیگری است؛ اگر بخواهند از باب تشبیه معقول به محسوس بگویند فرق بین عزم و جزم چقدر است، مانند فرق بین آسمان و زمین است؛ جزم برای عقل نظر و برای متولّی اندیشه است؛ عزم برای عقل عمل و مسئول عمل است. اراده و عزم و نیّت برای یک قوّه است و تصوّر و تصدیق و جزم و استدلال و برهان برای یک قوّه دیگر است. اگر کسی در جبهه جهاد درون شکست خورد و ویلچری شد،  انسان صد آیه برای او بخواند تأثیری ندارد، چون او که مشکل علمی ندارد، او مشکل عملی دارد. (انتهی کلامه)

پس روشن شد که مبادی چطوری عزم را که متعلق به عقل عملی ست، در بند میکشد و انسان را به سوی غیر حق می کشاند تا حدی که مطالب حق را می فهمد ولی اصلا نمی تواند بپذیرد. در همین رابطه حضرت موسی علیه السلام به فرعون فرمود: لقد علمت ما انزل هؤلاء الا رب السماوات و الارض بصائر(برای تو صددرصد روشن شد  که این نشانه های آشکار را جز پروردگار آسمانها وزمین نفرستاده است) ولی باز فرعون نتوانست بپذیرد. چون آن که باید بپذیرد دربند و گرفتار و فلج  است.

البته مبادی حقیقی و غیر حقیقی دارای شدت و ضعف است. اگر مبادی شدید ظاهر شود به آن "محکمات" می گوئیم و اگر نازل تر ظاهر شود به آن "متشابهات" می گوئیم. و همچنین گفته اند محکمات آن آیاتی هستند که آیات متشابه به آن ها رجوع دارند و آیات متشابه از طریق محکمات تفسیر می شوند.  قرآن کریم در آیه 7 سوره مبارکه آل عمران از  زاویه ای دیگر این موضوع را بررسی میکند که بسیار جای تأمل دارد. میفرماید: هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تاویله و ما یعلم تاویله الا الله و الراسخون فی العلم یقولون آمنا به کل من عند ربنا و ما یذکر الا اولوا الالباب( اوست که این کتاب را بر تو نازل کرد بعضی از آیه ها محکماتند ، که این آیه ها مادر و اساس کتابند ، و بعضی آیه ها متشابهاتند(چند پهلو)  اما آنها که در دلشان میل به باطل است ، به سبب فتنه جویی و میل به تاویل از متشابهات پیروی می کنند ، در حالی که تاویل آن را جز خدای نمی داند و آنان که قدم در دانش استوار کرده اند می گویند : ما بدان ایمان آوردیم ، همه از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان پند نمی گیرند.

به این آیه شدیدا دقت کنید. علامه طباطبائی(ره)  در جلد سوم المیزان ذیل این آیه می فرمایند: کلمه "زیغ" به معنای انحراف از استقامت(راست بودن) است. که لازمه اش اضطراب قلب و پریشانی خاطر است. به قرینه اینکه در مقابلش رسوخ در علم قرار گرفته که درباره اثرش مى فرماید: دارندگان آن اضطراب ندارند و با اطمینان خاطر مى گویند همه آیات قرآن، چه محکم و چه متشابه آن، از طرف پروردگار ما است، و اما آنهائى که زیغ و انحراف قلب دارند، مضطرب هستند، و دنبال آیات متشابه را مى گیرند، تا از پیش خود آن را تاءویل نموده فساد راه بیندازند و کسانى که دچار چنین زیغ و انحرافى نیستند همواره از خدا مى خواهند: که خدایا قلب ما را بعد از هدایت منحرف مساز. (ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا) (انتهی کلامه)

 این آیه می خواهد بگوید وقتی قلب کسی به خاطر مبادی وهمی دچار  زیغ و انحراف شد به جای اینکه به محکمات بپردازد به متشابهات می پردازد تا فتنه گری کرده و مردم را گمراه کند.

این هم آیه ای دیگر  بود تا جایگاه  مبادی در دستگاه نظری و عملی روشن تر شود. البته آیات دیگری هم وجود دارد که به خاطر رعایت اختصار فقط به ذکر آن ها بسنده می کنم. سوره مبارکه مدثر ایه 38: کل نفس بما کسبت رهینة، که این آیه  خبر از گرفتار شدن در مبادی را می دهد. یا در سوره مبارکه اسرا آیه 82 می فرماید: و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین و لا یزید الظالمین الا خسارا،  که می فرماید وقتی ظالمین به مبادی وهمی گرفتار شدند چگونه حقیقتی مثل قرآن را تبدیل به چیزی خسران بار تبدیل می کنند. در تبیین این آیه گفته اند: اگر کسی دستگاه گوارش او دچار زخم شد اگر بهترین میوه ها را هم به او بدهند باز  تبدیل به سمّ می کند.

البته به قول حضرت امام رضوان الله تعالی علیه انسان تا در این دنیا -که دار تغییر و تبدّل است- حضور دارد، می تواند مبادی و ملکات خودش را تغییر بدهد و اصلاح کند.

این ها نکاتی بود که در تکمیل و تفصیل کامنت های قبلی عرض کردم.

اکنون به جزئیات مطالب این پست تا حدی می پردازم.

1. فرموده اید: از این پس نیز موضوع سازگاری یا عدم سازگاری نظریه ولایت فقیه با ارزش های مدرنیته را باید به کلی به کنار نهاد. و در مقابل این پرسش رادیکال و بنیادین را بر روی میز نهاد و این گونه پرسید: «آیا اساساً  نظریه "ولایت فقیه"، با "دین" همخوانی دارد؟!»

پاسخ: اتفاقا در فتنه 88 هم فتنه گران از همین روش کپرنیکی استفاده کردند و انقلابی ترین افراد را متهم می کردند که شما از مسیر امام و انقلاب بیرون رفته اید! و در انقلاب انحراف صورت گرفته است و احساس خطر کرده اند. یعنی آمدند انقلابیون اصلی را با امام و اهداف امام مقایسه کردند و آن فتنه را صورت دادند. و گفتند این روش مدیریت با مبادی و اصول انقلاب مخالفت دارد! و از اصول انقلاب چنین روشی برای مدیریت استخراج نمی شود!

یا در روزنامه اعتماد اخیرا در رابطه با امام حسین علیه السلام مطلبی گفته شد با این مضمون که حضرت سید الشهدا برای نسل امروز یک اسطوره ی رنگ باخته است و نسل امروز آن طور که باید از حرکت حماسی سیدالشهدا بهره نمی برد! عده ای با حرف این روزنامه فکر کردند که این روزنامه به حضرت توهین کرده. در حالی که  برداشت بنده این بود که اولا: این روزنامه به خوبی می داند که با توهین به ائمه در کشور ایران ریشه ی خود را کنده است لذا هرگز توهین نمی کند. ثانیا: این سؤال را باید این روزنامه پاسخ بدهد که منظور شما از این که می گوئید نسل امروز از حرکت سیاسی امام حسین بهره نمی برد چیست؟ یعنی در حقیقت این نسل باید چیکار کند که حسینی عمل کرده باشد؟!

یعنی در حقیقت برخورد کپرنیکی روش جدیدی نیست.

1. فرموده اید: در قسمت اول اشاره شد که در نظریه ولایت فقیه، صرف تشکیل حکومت دینی برای فعلیت یافتن دین کافی تلقی  شده.

پاسخ: کی  و کجا چنین ادعایی شده که صرف تشکیل حکومت دینی برای فعلیت یافتن دین کافی ست؟ آیا اگر کسی ادعا کند که بدون حرکات ظاهری نماز، باطن نماز فعلیت نمی یابد، آیا بدین معناست که او صرفِ صورت نماز را برای تحقق باطن نماز کافی می داند؟ یا منظور او این است که بدون اجرای صورت نماز اصلا نمازی اقامه نشده تا بعد نوبت به تحقق باطن نماز برسد؟ یعنی ابتدا باید حرکات نماز را اجرا کرد تا زمینه ی تحقق باطن آن فراهم شود و گرنه بدون اقامه نماز چگونه باطن نماز فعلیت می یابد؟ بدون تشکیل حکومت دینی چگونه دین تحقق می یابد؟ آیا تحقق حقیقت دین نیاز به هیچ زمینه ای ندارد؟ آیا اگر کسی بگوید تشکیل حکومت دینی برای فعلیت یافتن حقیقت دین لازم و ضروری است، بدین معناست که او برای تشکیل حکومت اصالت قائل است؟ معلوم است که اینطور نیست.

1. فرموده اید: برای تحقق هر فعلی، علاوه بر فاعلیت فاعل، قابلیت قابل  نیز باید مهیا باشد. و حکومت  دینی جز در مدینه دینی پا نمی‌گیرد.

پاسخ: این موضوع دو طرفه است. یعنی ابتدا مردم با مقدماتی- نظیر آمادگی روح زمانه، روشنگری های علما و اندیشمندان دینی و امثالهم- طالب دین می شوند و همان طلب اجمالی زمینه برای تشکیل حکومت می شود. بعد وقتی حکومت تشکیل شد، از طریق زمینه ای که حکومت دینی ایجاد می کند- مثل نفی آثار کفر و شرک و نفاقِ گذشته و تبلیغات دین به وسیله تزکیه نفوس و تعلیم کتاب و امثالهم- ایمان اجمالی مردم شدیدتر می شود. دوباره این شدت در ایمان مردم زمینه ای می شود که احیانا تغییراتی در سیستم حکومت ایجاد شود. و باز حکومت تغییر یافته یا رشد یافته زمینه ای می شود تا ایمان مردم را شدیدتر کند. و همینطور این قضیه ادامه پیدا می کند و رو به تکامل می رود.

1. فرموده اید: اگر حال و هوای یک قوم  دینی نباشد، حتی با وجود حاکم دینی، دین فعلیت نخواهد یافت. چنان که فی المثل امروزه نمی‌توان با سپردن حکومت شهری مانند نیویورک به دست فقها، انتظار داشت دین اسلام در نیویورک سیتی محقق شود. زیرا اساساً، شهر نیویورک یک شهر دینی نیست. و حتی در عالم خیال اگر فقها به حکومت شهر نیویورک نائل شوند، امکان پیاده کردن حدود و احکام دینی را در آن نخواهد داشت.

پاسخ: البته این یک ادعاست. اگر بنا برادعا باشد بنده هم ادعا می کنم اتفاقا امروز روح ملت ها طالب حقیقت و طالب تغییر است. و اگر رهبران خوبی پیدا کنند به سوی آنها گرایش پیدا می کنند و رهبران می توانند به تناسب آمادگی های هر ملتی احکام دینی را در آن ملت محقق کنند. البته تحقق دین امری دفعی نیست بلکه تدریجی ست. آری همه ی دین در شهرهایی مثل نیویورک قابل تحقق نیست ولی بخشی از دین هر چند به مقدار کم که قابل تحقق است. مگر ملت ایران از کجا شروع کرد؟ آیا ایران یک کشور کاملا دینی بود که توانست ملتش انقلاب کند؟ فراموش نکنید که تمدن غربی با شدت و ضعف در همه ی عالَم بسط یافته بود.

1. فرموده اید: در قسمت دوم اشاره شد که صرف نظر از اشکال پیشین، اساساً ایده "تشکیل حکومت فقیه" نیز با باورهای کلامی- تئولوژیک- شیعی در تعارض است. زیرا به  نزد شیعه، "عصمت" شرط مشروعیت حاکم است.

پاسخ: اما رسیدیم به آن ادعایی که بارها تکرار کردید بدون اینکه بگوئید منبع این ادعا کجاست؟ شما این ادعا را از کجا آوردید؟ چرا منبع آن را ذکر نمی کنید؟ شیعه مدعی است که یکی از خصوصیات امام معصوم "عصمت" است. دیگر نگفت که شرط مشروعیت حاکم عصمت است. چرا که اگر اینگونه باشد غیر معصومینی نظیر مالک اشتر که فرسنگ ها از امام معصوم فاصله داشتند، حکومت شان نامشروع می بود. بالاخره یک کشور بزرگی مثل مصر تحت حاکمیت جناب مالک بود و اینطور نبود که حضرت امیر علیه السلام مستقیم حکومت کنند بلکه مالک با توجه به اصولی که از مولای خودش گرفته بود احکام دینی را در کشور مصر پیاده می کرد. مثل کاری که فقه می کنند.  لکن شیعه گفت باید حاکم یا خودش معصوم باشد یا حکم معصوم اجرا شود. یعنی باید همواره حکم معصوم که حکم خداست در صحنه باشد. حال در زمان حیات معصومین خودشان و در زمان غیبت معصومین، کسانی که شرایط کشف حکم معصوم را دارند. چرا که خودشان فرمودند: علینا القاء الاصول و علیکم بالتفریع(بر ماست که اصول کلی را القاء کنیم و بر شما است که اصول فرعی را از آن اصول کلی  استخراج کنید) اگر اشکال کنید که خلفای سه گانه بر این کار اولی تر بودند، پاسخ این است که بزرگ ترین گناه خلفا این بود که در زمان حیات امام معصوم او را از صحنه حاکمیت کنار زدند و همین یک گناه کافی ست که شرایط حاکمیت را از دست بدهند. کما اینکه اگر خدای ناکرده فقهای ما هم نظر شخصی خودشان را در اداره حکومت بخواهند حاکم کنند، دیکتاتوری ست و با خلفای سه گانه محشور می شوند. چرا که بناست در زمان غیبت، حکم معصوم حاکم باشد نه نظر شخص فقیه. که به گمانم شما بین حکومت فقه با حکومت شخص فقیه خلط کرده اید. حضرت امام رضوان الله تعالی علیه در این زمینه می فرمایند: غیر قانون الهی کسی حکومت ندارد، نه فقیه و نه غیر فقیه. یا می فرمایند: ولایت فقیه ولایت شخص نیست ولایت فقه است.

1. فرموده اید: هیچ روایتی در دست نیست که فقها را  مأمور به تشکیل حکومت در عصر غیبت کرده باشد. و روایاتی که در این موضوع مورد استناد قرار میگیرند، در بهترین حالت ناظر به ولایت فقیه و نه حکومت فقیه هستند.

پاسخ: روایتی هست به سه صورت از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است، که تفاوت­هایی با یکدیگر دارند، از لحاظ سندی و دلالی هم مورد ارزیابی قرار گرفته و بنده به خاطر رعایت اختصار از نقل دو صورت دیگر روایت و بررسی سندهای آن ها خودداری می کنم.

و من کلام له(ع) فی الخوارج، لما سمع قولهم «لاحکم إلا لله» قَالَ علیه السلام: کَلِمَةُ حَقٍّ یُرَادُ بِهَا بَاطِلٌ نَعَمْ إِنَّهُ لَاحُکْمَ إِلَّا لِلَّهِ وَ لَکِنَّ هَؤُلَاءِ یَقُولُونَ لَا إِمْرَةَ إِلَّا لِلَّهِ وَ إِنَّهُ لَابُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ یَعْمَلُ فِی إِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ وَ یَسْتَمْتِعُ فِیهَا الْکَافِرُ وَ یُبَلِّغُ اللَّهُ فِیهَا الْأَجَلَ وَ یُجْمَعُ بِهِ الْفَیْ‏ءُ وَ یُقَاتَلُ بِهِ الْعَدُوُّ وَ تَأْمَنُ بِهِ السُّبُلُ وَ یُؤْخَذُ بِهِ لِلضَّعِیفِ مِنَ الْقَوِیِّ حَتَّى یَسْتَرِیحَ بَرٌّ وَ یُسْتَرَاحَ مِنْ فَاجِرٍ

وقتی حضرت شنید که خوارج می گویند لا حکم الا لله  فرمودند: سخن حقّى است که از آن باطلى اراده شده. آرى، حکم جز از آن خدا نیست، ولى اینان مى‌گویند که امارت و حکومت ویژه خداوند است و بس، و حال آنکه، چاره‌ای برای مردم از وجود فرمانروا و امیر نیست، خواه (این امیر) نیکوکار و خواه بدکار باشد. در حکومت آن فرمانروا، شخص با ایمان، اعمال خود را انجام می‌دهد و شخص کافر از دنیایش بهره‌‌مند می­گردد و خداوند(بدین وسیله)، عمرها را طولانی می­گرداند، غنائم جمع گردیده، با دشمنان جهاد می‌شود، راهها امن گردیده وحق ضعیف از قوی گرفته می‌شود، تا اینکه حاکم نیکوکار از ناخوشی‌های دنیا آسوده گردد و اهل دنیا از فاجر آسوده گردند.

خوب عنایت کنید حضرت فرمودند: إِنَّهُ لَابُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ. که شامل همه زمان ها می شود. و این سخن حجتی ست برای فقها در همه ی زمان ها.

باز در خطبه 207، که گفته اند این خطبه  بعد از صفین ایراد شده است‏ یا در خود صفین،حضرت در این خطبه یک سلسله حقوقى را براى حاکم و یک سلسله‏حقوقى را براى جامعه اسلامى بیان فرموده است که از بیان این حقوق، نقش و وظیفه حاکم و ضرورت وجود حاکم در همه ی زمان ها را در مى‏یابیم:

«اما بعد فقد جعل الله لى علیکم حقا بولایة امرکم‏»خداوند براى من بر شماحقى قرار داد، به خاطر اینکه ولى امر شما هستم، صاحب فرمان شما هستم، «و لکم‏علىّ من الحق مثل الذى لى علیکم‏» اما اینجور نیست که در حکومت اسلامى تنها حاکم فعال ما یشاء باشد و مردم در برابر حاکم هیچ حقى نداشته باشند، خیر اصولا حق یک مسئله دو طرفى است، اگر پدر احترامش بر فرزند واجب است ازآن طرف تربیت و تعلیم و ادب فرزند و نگهدارى او هم بر پدر واجب است، یعنى‏حق داراى طرفین است، حق یک طرفى نیست. حضرت فرمود:«و الحق اوسع‏الاشیاء فى التواصف و اضیقها فى التناصف،لا یجرى لاحد الا جرى علیه و لا یجرى علیه الا جرى‏له‏» یعنى حق از لحاظ گفتار خیلى راحت است، حتى حق از لحاظ بیان و زبان خیلى‏ وسیع است، «الحق اوسع الاشیاء فى التواصف واضیقها فى التناصف‏» در زمان وصف کردن، خیلى دائره‏اش گسترده است، اما درمقام انصاف، خیلى دائره‏اش ضیق است، و لذا امیر المؤمنین فرمود:«لا یجرى لاحدالاجرى علیه‏»به نفع کسى حقى وضع نشده مگر وقتى که به ضرر او هم حقى ازدیگران وضع شده، و به ضرر دیگران حقى وضع نشده مگر وقتى که به نفع‏آنها هم حقى تنظیم شده باشد.

خواهش می کنم به ادامه سخنان حضرت توجه کنید. می فرمایند: «و اعظم ما افترض الله سبحانه من تلک الحقوق حق الوالى على الرعیة و حق الرعیة‏على الوالى فریضة فرضها الله سبحانه،لکل على کل فجعلها نظاما لالفتهم‏» و بزرگ‏ترین‏حق، حق حاکم بر جامعه و حق جامعه بر حاکم است. زن و شوهر به هم حق‏دارند، همسایه به همسایه حق دارد، خریدار و فروشنده به
هم حق دارند، معلم برشاگرد، شاگرد به معلم حق دارند، ولى‏«و اعظم ما افترض الله سبحانه حق الوالى على‏الرعیة و حق الرعیة على الوالى‏» یعنى بزرگ‏ترین حقی که خداوند واجب کرده حق‏والى به رعیت است و حق رعیت‏بر والى است،خداوند چرا این حق را دو طرفه‏قرار داده؟«و جعلها نظاما لالفتهم‏» خداوند این حق را قرار داد تا الفتشان و رابطه‏شان استوار بماند،«و عزا لدینهم‏»این حقوق را قرار داد که دینشان و آئین زندگیشان عزیز بماند.«فلیست تصلح الرعیة الا بصلاح الولاة‏» هیچگاه رعیت‏شایسته و صالح نمى‏شود مگر به صلاح حاکمان، «الناس بامرائهم اشبه من آبائهم‏»یعنى مردم بیشتر خود را شبیه مى‏کنند به فرمانروایانشان تا به پدرانشان. اگر فرمانروا فاسد باشد طبعا جامعه فاسد مى‏شود، و اگر صالح باشد طبعا جامعه صالح مى‏شود.

«و لا تصلح الولاة الا باستقامة الرعیة‏» صالح نمى‏شوند فرمانروایان مگر با صلاح ملت، زیرا روایتى از پیغمبر در کتب ماهست‏«کما تکونون یولى علیکم‏» آنگونه که شما هستید بر شما امیران و فرمانروایان تعیین مى‏شوند. در هر صورت صالح نمى‏شود فرمانروا مگر با صلاح رعیت،یعنى مردم.

فرمود:«و لا تصلح الولاة الا باستقامة الرعیة و اذا ادت الرعیة الى الوالى حقه‏» وقتى‏رعیت وظیفه خود را انجام داد، «ادى الوالى الیها حقها» والى حقش را به اوخواهد داد. «فاذا ادت الرعیة‏الى الوالى حقه و ادى الوالى الیها حقها عز الحق بینهم‏» در این وقت چه‏مى‏شود؟حق،در میانه مردم عزیز مى‏شود. «و قامت مناهج الدین‏»راه‏هاى دین استوار مى‏شود،چراغ‏هاى دین روشن وفروزان مى‏گردد.هر جا مى‏روى آثار دین را مى‏بینى. ‏«واعتدلت معالم العدل و جرت على اذلالها السنن‏»یعنى راه‏ها شوسه و میدان بى‏دست‏اندازمى‏شود، یعنى همه چیز بر اساس حق و عدل و انصاف و مروت و فضیلت مى‏شود.

«فصلح بذلک الزمان‏» در این وقت است که روزگار صالح مى‏شود «و طمع فى بقاء الدولة‏» و طمع در بقاء این حکومت مى‏شود، «و یئست مطامع الاعداء»و طمع‏هاى دشمنان هم به یاس مبدل مى‏شود.

همان طور که مشاهده فرمودید این جملات به روشنی بر ضرورت حکومت دینی و وجود حاکم برای جوامع تأکید می کند.

1. فرموده اید: یکی از مهمترین نتایج نظریه ولایت فقیه، اصالت بخشیدن به موضوع "حفظ قدرت" است.

پاسخ: آری نظریه ی ولایت فقیه به موضوع حفظ قدرت اصالت می دهد، لکن به همان دلیلی که به ظاهر نماز اهمیت می دهد. بدون تحقق ظاهر نماز محال است نماز کسی محقق بشود. در عالم خیال که نمی توان نماز خواند. باید با حرکات نماز، نماز را در بیرون محقق کرد. حال اینکه چقدر از این  نماز صعود می کند و چقدر در جان ما حقیقت نماز فعلیت می یابد آن دیگر به تلاش و حضور قلب ما بستگی دارد.

1. فرموده اید: مبتنی بر نظریه ولایت  فقیه، حفظ ساختار سیاسی و حکومت، امری بسیار مهم معرفی و فهم می‌شود.

پاسخ: آری همین طور است. به همان دلیلی که حفظ ساختار نماز و اجزای ظاهری آن امری بسیار مهم است که بدون آن اصلا نمازی صورت نمی گیرد تا بخواهد زمینه ی طلوع حقیقت نماز و فعلیت یافتن آن شود.

1. فرموده اید: باید نظریه ولایت فقیه را در عین اتصال به سایر نظرات دیگر آیت ا.. خمینی فهم و تفسیر کرد.

پاسخ: به شرط اینکه دوباره باز در دام تفسیر به رأی سخنان ایشان گرفتار نشویم و هر طور خواستیم آن را تفسیر نکنیم و نتیجه نگیریم و از مبادی و اصول آن غافل نباشیم.

1.  فرموده اید: معنای عرفی این تعبیر این است که باید تلاش کرد که این ساختار سیاسی به هر قیمت حفظ شود و از براندازی و آسیب به آن جلوگیری شود.

پاسخ: آری به هر قیمتی شده است باید ظاهر نماز را حفظ کرد و نباید ظاهر نماز را نفی کرد. چرا که همان طور که گفته شد بدون ظاهر نماز، نمازی شروع نمی شود. هر چند ممکن است بنا به دلایلی گاهی نشسته نماز بخوانیم، گاهی خوابیده و گاهی با اشاره. ولی ظاهر نماز و مقدمه بودن این حرکات اجتناب ناپذیر است و به هر قیمتی که شده باید برای تحقق باطن نماز ظاهر آن را محفوظ نگه داشت. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

1. فرموده اید: چنان که مشهود است به تدریج مشخص می شود که منظور از "لزوم حفظ نظام" در نگاه آیت ا.. خمینی، لزوم حفظ روح دینی و یا عدالت طلبانه آن نیست.

پاسخ: آیا این تفسیر به رأی سخنان امام نیست؟ از کجای سخنان ایشان نفی حفظ روح دینی و عدالت طلبانه ی آن برمی آید؟ آیا از این حرف شما به روشنی بر نمی آید که شما قالب های دین را مساوی با روح دین فرض کرده اید و چون امام فرموده اند در بعضی موارد برای حفظ اسلام دروغ هم می توان گفت، حفظ جان هم نباید کرد، پس ایشان اهمیتی برای روح دینی قائل نیستند؟ آیا به نظر شما قالب های دین مساوی با روح دین است؟

1. فرموده اید: در حقیقت در سیمای تفکر علی ابن ابی طالب حکومت گرچه امری بسیار مهم و حیاتی بود، اما این اهمیت به هیچ وجه تا آن جا نبود که برای حفظ آن بتوان آن را از سایر واجبات دیگر بالاتر باشد... در تفکر علی  ابن ابی طالب، حفظ حکومت الهی علوی که منصوب به نصب خاص و مستند به نص قرآن است، به هیچ وجه بر  سایر واجبات دینی تقدم ندارد.

پاسخ: شما از کجای حرکت حضرت امیر علیه السلام این برداشت را کردید که حفظ حکومت الهی علوی که منصوب به نصب خاص و مستند به نص قرآن است، به هیچ وجه بر  سایر واجبات دینی تقدم ندارد؟  مگر نشیده اید که وقتی ابن عباس خبر تشکیل سقیفه را برای حضرت آوردند همین طور که حضرت به جسد مبارک پیامبر نگاه می کردند، به آرامی لبخند زدند؟ شاید به این معنا باشد که متوجه بودند مسئله غدیر خیلی بالاتر از این حرفاست که بخواهد چند تا جوجه سقیفه ای آن را در تاریخ دفن کنند. هرگز از این آرامش امیرالمؤمنین چنین بر نمی آید که ایشان حفظ حکومت را از سایر واجبات دینی بالاتر نمی دانستند. این برداشت شماست. و نسبتی است که شما به حضرت داده اید. لکن وظیفه ی دیگری در آن ساعت برای خودشان قائل بودند. چرا شما در بحث تاریخ به رفتار حضرت امیر و فاطمه زهرا(سلام الله علیهما) در رفتن به در خانه مردم جهت یادآوری غدیر اشاره نکردید؟!

داستان از این قرار است که سلیم بن قیس از سلمان روایت کرده است که : بعد از آن حوادث و قضایایی که پس از ارتحال رسول اکرم صلی الله علیه وآله رخ داد و به مظلومیت و انزوای علی علیه السلام منجر شد، آن حضرت در دل شبی فاطمه علیهاسلام را بر الاغی سوار کرد، دست حسن و حسینش را گرفت به در خانه تک تک مهاجرین و انصار رفت و با یادآوری حقوق خود( و وظایف آنان در برابر مساله امامت و ولایت) از آنان یاری خواست .

از همه آنان ، تنها چهل و چهار نفر به او پاسخ مثبت دادند؛ حضرت از آنان خواست تا صبح فردای آن شب همگی با سرهای تراشیده و به حالت مسلّح برای بیعت بر مرگ به حضور حضرت بیایند . صبح که شد از آن چهل و چهار نفر، تنها چهار نفر به وعده خود وفا کردند؛ من (سلمان)، ابوذر ، مقداد ، و زبیر بن عوام . شب دوم نیز همانند شب اول به سراغشان رفت و آنها وعده دادند که فردا خواهند آمد ؛ اما نیامدند. این قضیه در شب سوم نیز تکرار شد ، اما جز همان چهار نفر کسی حضور نیافت .

حضرت امیر مومنان علیه السلام که این دو رویی و بی وفایی را از آن مردم دید، در خانه نشست و به جمع آوری قرآن مشغول شد.

یا اینکه روایتی هست که می فرماید: عَن حُذَیفَةَ قالَ : ذُکِرَتِ الامارةُ و الخِلافَةُ عِندَ النَّبِیَّ(صلی الله علیه وآله وسلم) فَقالَ : "... وَلَّیتمُوها عَلِیّا وَجَدتُموهُ هادیّا مهدیّا یَسلُکُ بِکُم عَلَی الطَّریقِ المُستَقیم "

حذیفه میگوید : در نزد پیامبر صلی الله علیه وآله سخن از حکومت و خلافت شد . حضرت فرمود : اگر آن را به علی علیه السلام واگذارید، او را هدایتگر و هدایت شده خواهید یافت که شما را به راه راست هدایت خواهد کرد.

آیا این مواردکافی نیست که اهتمام ائمه علیهم السلام را نسبت به حکومت نشان دهد؟

چرا شما آرام از کنار واقعه غدیر گذشتید؟ آیا حضرت رسول صلی الله علیه و اله، در جریان غدیر حضرت امیر را به عنوان حاکم جامعه اسلامی منصوب نکردند؟

راستی یک سؤال، فرق ادعای شما در رابطه با نظریه ی ولایت فقیه با ادعای اهل سنت در رابطه با موضوع "امامت" چیست؟ شما ادعا می کنید که نظریه ی ولایت فقیه از مبانی و اصول آن مثل قرآن، حدیث، عقل و سیره ی ائمه استخراج نمی شود. اهل سنت هم دقیقا شبیه شما همین ادعا را در رابطه با امامت گفته اند. یعنی گفته اند و اثبات کرده اند که امامت از اصول اسلام قابل استخراج نیست. فرق این دو نگاه چیست؟

1. فرموده اید: برخلاف تفسیری که آیت ا.. خمینی از موضوع قیام حسین بن علی ارائه می دهد، حرکت حسین بن علی، یک حرکت کور و انتحاری نبوده. تا این اشکال رخ دهد که حرکت حسین بن علی، نیز به معنای مجاز بودن ترک دستورات دینی است.

پاسخ: جدای از حرکت سیدالشهدا آیا شما منکر این هستید که دین اسلام گفته است برای حفظ دینتان از جان و مالتان بگذرید؟ یعنی برای حقیقتی بالاتر مثل حفظ اسلام از حقایقی پائین تر- مثل حفظ جان و رعایت برخی احکام و امثال ذلک- بگذرید؟

1. فرموده اید: سیره علی ابن ابی طالب نشان می دهد که کسب قدرت و یا حفظ حکومت را بالاتر از سایر واجبات –مانند وجوب تدفین بدن انسان مسلمان- نمی دانست.

پاسخ: پس شما برخورد حضرت امیر با ناکثین و قاسطین و مارقین را چه طوری تفسیر می کنید؟ آیا وقتی این ادعا را می کنید همه ی سیره ی ائمه را روبروی خود دارید که چنین ادعایی می کنید؟

1. فرموده اید: ایده "حفظ نظام اوجب واجبات است" از دیگر سو موجب بروز یک پارادوکس عمیق نیز در این نظریه گردیده. به این معنا که اساساً نظریه ولایت فقیه  مدعی بود که در صدد تلاش برای تحقق احکام اسلام است. و چون تحقق احکام اسلام و فعلیت یافتن دین، جز از طریق کسب قدرت میسر نیست، باید حکومت دینی تشکیل داد. اما چنان که مشاهده شد نتیجه این نظریه این است که برای حفظ همین حکومت دینی و همین جمهوری اسلامی، در مواقع ضرورت می‌توان و بلکه باید احکام اسلام را کنار نهاد. تا ساختار سیاسی را حفظ کرد. و این پارادوکس نتیجه طبیعی تمامی نظریاتی است که "سیاست" را بنیاد تحقق دین فرض نمایند.

پاسخ: هیچ پارادوکسی وجود ندارد. مگر گفته شده که همواره و همیشه باید احکام اسلام را کنار نهاد تا شما اشکال کنید که این پاردادوکس است؟ در ادامه به این شبهه بیشتر می پردازم.

1. فرموده اید: هنگامی که "سیاست" و "حکومت" بنیاد دین فرض شود، همواره مواردی رخ می دهد که میان حفظ ساختار سیاسی و دستورات دینی تزاحم رخ خواهد داد.

پاسخ: تمام مشکل شما در رابطه با این که تصور می کنید سیاست و حکومت بنیان دین فرض شده است، این است که سیاست را از حقیقت آن تفکیک می کنید. یعنی بین "عمل" و "حقیقت عمل" تباین می انگارید. کسی قرار نیست به صرف سیاست و با سیاست تو خالی و بی روح کاری انجام دهد بلکه بناست حقیقت انقلاب اسلامی از طریق سیاستِ متعلق به همان انقلاب محقق شود. "در واقع شما با غفلت از حقیقت انقلاب اسلامی به جمهوری اسلامی می نگرید." و البته راست هم می گوئید که واقعا چگونه می توان به صرف سیاستِ بی باطن، حقیقت دین فعلیت پذیرد. ولی اگر متوجه شوید که غیر از سیاست، حقیقتی بالاتر در صحنه است که بناست آن حقیقت از دریچه ی این سیاست ظهور کند این اشکال برای شما پیش نمی آمد. مثل نماز که بناست از طریق این ظاهر و حرکات، حقیقت نماز در جان شخص محقق شود. کسی بنا نیست به صرف صورت نماز صعود کند بلکه این ظاهر نماز دریچه ایست تا حقیقت نماز در جان نماز گزار ظاهر شده و شخص نماز گزار صعود کند. درست است که صورت نماز اعتباری است ولی اعتباری است که ریشه در باطن دارد. پس دو چیز در صحنه است هم "عمل" و هم "روح عمل". در رابطه با نظام دو چیز در صحنه است هم "نظام(حکومت)" و هم " حقیقت انقلاب اسلامی". حالا اگر کسی آمد و گفت محال است بدون صورت نماز باطن نماز محقق شود آیا به خطا رفته است؟ آیا او ظاهرگرا است؟ آیا او عمل گرا است؟ آیا او ظاهر دین را بنیاد دین فرض کرده؟

فاش بگویم که شما گرفتار یک مشکل اساسی در فهم از "سیاست" هستید. اگر کسی سیاست را امری مستقل و جدای از تمام شئون عالَم می انگارد و فکر می کند که دیگران هم نگاهشان به سیاست همین است، مقصر چه کسی است؟  در صورتی که نگاه دیگری هم به سیاست وجود دارد. سیاست به معنای وسیع آن عبارتست از ترتیب نظام امور و معاملات مردمان و تربیت ایشان به مقتضای استعداد و همچنین تشخیص خیرات و تعیین غایات و اغراض و رهبری امّت به سمت این غایات و اغراض. اگر سیاست را امری مستقل بینگاریم و بپنداریم ضرورتا عین ظلم و استبداد است. هر چند با تشریفات دموکراسی برقرار شده باشد. این که بحث جدایی دین از سیاست پیش آمد به خاطر تلقی غلطی بود که در ابتدا  از سیاست وجود داشت. سیاست دینی ریشه در باطن دین دارد. و در حقیقت سیاست دینی یکی از مظاهر حقیقت دین است. ما از ابتدا سیاست را از دین جدا نمی دانیم تا این اشکالات پیش بیاید.

1. فرموده اید: باید دانست که پارادوکس مضمر در نظیر ولایت فقیه، چون ناشی از اصالت دادن به سیاست است، اختصاصی به این نظریه ندارد.

پاسخ: همان طور که چندین بار گفته شد نظریه ولایت فقیه برای سیاست اصالت قائل نیست. این شما هستید که این نسبت را می دهید و این طور سیاست را فهمیده اید. بلکه سیاست ابزار است. مثل ظاهر نماز که ابزار تحقق باطن نماز است. و بودن ظاهر نماز زمینه تحقق باطن آن فراهم نمی شود. حالا اسم این را هرچه می خواهید بگذارید.

1. فرموده اید: با دقت در موارد یاد شده می توان ادعا کرد که نظریه ولایت فقیه گرچه با دغدغه دلسوزانه‌ای و برای  تحقق اسلام شکل گرفته و مطر شد، اما وجود پیش فرض‌ها و مقدمات غیردینی- که تحقق و فعلیت دین را از طریق حکومت و سیاست می داند- در این نظریه موجب شد که به نتایجی به کلی غیردینی از این نظریه حاصل شود. تا جایی که یکی از مهمترین لوازم این نظریه –یعنی اوجب بودن حفظ نظام- به انهدام کامل احکام منجر شود. چرا که مبتنی بر نظریه ولایت فقیه، ارتکاب هر جنایتی برای حفظ نظام، مباح است در چنین سیاق و فضایی، تمامی احکام شریعت و نیز اخلاق به پای حفظ "جمهوری اسلامی" باید فدا شود. و نظریه ولایت فقیه منجر به هدم احکام و اخلاق خواهد شد.

پاسخ: لا اله الا الله! کی و کجا  حضرت امام رضوان الله تعالی علیه فرمودند که برای حفظ نظام  باید تمام احکام منهدم شود؟! فرمودند اگر احیانا چنین موردی پیش آمد که معلوم نیست پیش می آید یا نه، حفظ نظام اوجب واجبات است. این نتیجه ایست که شما به پای این نظریه گذاشته اید. و در حقیقت نتیجه ایست که خود شما گرفته اید. از کجای اوجب بودن حفظ نظام چنین نتیجه ای بیرون آمد؟ اینکه گفته شد برای حفظ نظام در بعضی موارد باید از بعضی واجبات دست کشید، چطور این نتیجه را گرفتید که احکام منهدم می شود. مگر بناست دائما و پیوسته چنین کاری صورت بگیرد؟ و هدف از تشکیل نظام این است که شبانه روز واجبات را کنار بگذارد و احکام را منهدم کند تا نظام حفظ شود؟ یعنی در حقیقت شما می خواهید بگوئید که نظام با تمام وجود برنامه ریزی می کند و هزینه صرف می کند و نیرو استخدام می کند تا احکام را تعطیل کند! به نظرم اگر کمی هم از عالَم ذهن بیرون بیائیم و سری هم به خارج بزنیم بد نیست. تا به کی در پستوی ذهن باید ماند و چشم ها را بست. ممکن است بگوئید این نتیجه خود به خود از این حرف بیرون می آید. آری چنین نتیجه ای در عالَم ذهن می آید.

آیا نحوه پرداختن به متشابهات کلام امام مصداق فتنه گری نیست؟

در پایان به پرسشی که در تیتر این پست مطرح کرده اید پاسخ می دهم: خیر، نظریه ولایت فقیه با تفسیری که شما از دین کردید  واقعا همخوانی ندارد.

به محمد عبدالله پاسخم را بفرستید لطفا

شماره هم اگر بفرستید ممنون می شوم از دستش دادم

مجددا سلام علیکم؛

بحمدالله بحث خیلی خوب و مورد انتظار پیش می رود.

قبل از پرداختن به جزئیات، نکاتی را مطرح می کنم:

اولا: یکی از کارهایی که شما با نوشته های این حقیر می کنید این است که  بعضا از مطالب اصلی تر بدون ذکر حتی یک کلمه عبور می کنید. و در عوض به مباحث فرعی با غلظت خاصی می پردازید. نمی دانم چرا.

ثانیا: آنچه بیش از همه باعث بسط کلام شده آوردن سخنان مهمی از حضرات آیت الله جوادی حفظه الله و علامه طباطبائی رحمت الله علیه است که به نظرم اگر دقیق خوانده شود برکات زیادی دارد و مطمئن باشید وقت تان تلف نمی شود.

ثالثا: حقیقتا به نظر خودم هنوز نتوانسته ام ما فی الضمیرم را بگویم. خدا باید هدایت کند و کمک کند. و الله هو الهادی و المستعان.

رابعا: در این نوشتار بناست انشاالله روشن شود که  منظور نگارنده از این که بر عقل و نقل تأکید می کند، چیست؟

خامسا: اینکه خواهش می کنم در خواندن همه مطالب حوصله کنید چرا که انشاالله بناست بعضی مسائل روشن شود.

1_ فرمودید: باز هم در ادامه مباحث پیشین، به بحث از مبادی و مبانی یک تفکر پرداخته بودید. چنین بحثی اگرچه در جای خود آموزنده است، اما در گفت و گوی انتقادی کنونی فاقد فایده است. زیرا نزاع به این صورت تغییر شکل می دهد که مبادی تفکر آیت ا.. خمینی چیست؟ حال آن که این موضوع اساساً فاقد اهمیت است. چرا که مهم مبانی تفکر آیت ا.. خمینی نیست. بلکه مهم روش استنباط دینی است که بر سه عنصر نقل، عقل و سیره استوار است. اگر نظریه ولایت فقیه مدعی یک نظریه دینی است باید بتواند سازگاری خود را با این سه عنصر نشان دهد.

پاسخ: به نظرم مهم ترین و کلیدی ترین نقطه بحث ما همین قسمت فرمایش شماست و بقیه ی مباحث گرچه هر کدام درجه ی اهمیت خودش را دارد لکن در ذیل همین قسمت قرار می گیرند. طبعا اگر تا حدی بحث در این قسمت به نتیجه برسد جایگاه و پاسخ تمام قسمت های دیگر بحث هم خود به خود و به همان میزان روشن می شود. لذا بنده قدری بر روی این قسمت بیشتر  می مانم.

خیلی جالب است! شما تازه بعد از این همه گفتن و نوشتن می پرسید: مبادی تفکر آیت ا.. خمینی چیست؟!

پس عذر خواهی میکنم به نظرتان بنده بیکار بوده ام یا مشکل دیگری داشته ام که از همان ابتدا بحث "مبادی" را پیش کشیدم و اهمیت در نظر گرفتن آن را همواره تذکر می دادم؟

باریک الله! مرحبا به شما! مگر شما از اول شروع این بحث بر چه اساسی  داشتید نظریه ولایت فقیه حضرت امام رضوان الله تعالی علیه را مورد نقادی قرار می دادید؟! مگر برای نقادی یک اندیشه نباید از مبادی آن غافل نبود؟! چطور می توان یک فکر را فارق از مبادی آن فهمید و نقد کرد؟ مگر چنین چیزی ممکن است؟

ممکن است بگوئید- کما اینکه قبلا گفتید- اتفاقا نویسنده بر اساس مبادی خود نظریه ولایت فقیه یعنی "نقل"، "عقل" و "سیره" اثبات کردم که این نظریه از آن مبادی قابل استخراج نیست.

اولا: "مبادی" تفکر حضرت امام رضوان الله قرآن و سنت نیست. بلکه قرآن و سنت "منابع" تفکر ایشان است.

ثانیا: تمام درد مزمن و اساسی و شاید بی درمان  همین جاست.

همه تلاش بنده با پیش کشیدن بحث مبادی این بود که ثابت کنم اولا: هیچ کس بدون مبادی به همان معنایی که در کامنت قبلی – به کمک آیات قرآن- عرض کردم نیست. چرا که نفی مبادی مثل نفی "خود" می باشد. و اگر کسی "وجود" خودش را نفی کند آن وقت باب مباحث تَر و تازه ای باز می شود. ثانیا: تقریبا محال است کسی فارق و خارج از عینکِ مبادی ای که با جان او گره خورده و متحد است بتواند تنفس فکری کرده و اندیشه های دیگر را مورد ارزیابی یا نقادی قرار بدهد. چرا که همان طور که قبلا عرض شد مبادی اساس فکر و عمل را تشکیل می دهد و مثل هوایی که در اطراف ماست جان ما را در بر می گیرد. لذا تقریبا محال است کسی خارج از مبادیِ خودش به جایی نظر کند. میگویند به طرف گفتند وقتی خواستی بخوابی به هویج فکر نکن! او اتفاقا هر چه تلاش کرد که به هویج فکر نکند، همین که می خواست فکر نکند فکر می کرد! یعنی فکر نکردن به هویج مساوی با فکر کردن به آن بود. یعنی وقتی صرف توجه به هویج مبنا قرار گرفت فکر نکردن به آن مساوی فکر کردن به آن است. وقتی چیزی اساس فکرِ ما را تشکیل داده چطور می توان بر خلاف آن اصول فکر کرد یا تحقیق و پژوهش کرد؟! خود فکر تجلی و ناشی از همان اصول و مبادی است. مگر می شود کسی بر خلاف مبادیِ جانش تفکرکند؟! آیا تفکر هیچ مَنشأی ندارد؟ یعنی فکر هر کسی از مبادیِ جان او مستقل است؟ به عنوان مثال آیا دست می تواند بر خلاف اراده ی روح حرکت کند و به صورت مستقل عمل کند؟!

گفت: گر خیالی آمد و در تو نشست/ هر کجا که می روی آن با تو هست

وقتی مبادی در جان کسی تشکیل شد در رهن و در گرو آن مبادی قرار می گیرد. آیه ی شریفه ی: "کل نفس بما کسبت رهینة" گویای همین حقیقت است. می فرماید عقاید، اخلاق، اعمال و گفتار سر زده از شما همین حالا در باطن  شما زنده است! و شما در رهن و در گرو و گرفتار آن عقاید، اخلاق و اعمال هستید. لذا مبادا خیال کنید شما رها هستید و هر طور خواستید می توانید فکر کنید و عمل کنید. کل نفس بما کسبت رهینة. الّا اینکه اساسا وجود نفس را کسی منکر باشد.

 مبادی اگر درهم و برهم بود، افکار حاصل از آن مبادی هم مثل نخ های تو در تو و گره خورده ای می شود که سر و ته آن نامعلوم است. مثل دستگاه تولید نخی که از درون مختل شده و به جای اینکه نخ های موازی بیرون بدهد، نخ های گره خورده و پیچ در پیچ بیرون می دهد.

بنده از آیه 7 سوره آل عمران که قبلا نقل کردم خیلی بهره بردم. به این قسمت آیه عنایت کنید می فرماید: "فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتّبعون ما تشابه". اگر بتوانید به این قسمت آیه "وجودی" نگاه کنید  بسیار کمک تان می کند. می فرماید کسی که قلب او دچار انحراف و کجی شده "خود به خود" از محکمات غافل می شود و به متشابهات می پردازد. یعنی چنین شخصی با قلب کجی که دارد وقتی به سراغ تحقیق وپژوهش در متون می رود ناگزیر به متشابهات می پردازد. یعنی "ذات" او اینگونه است. یعنی هر چه شلیک می کند و دقیق هم نشانه گیری می کند که به هدف بزند، چون لوله تفنگ او از درون انحراف دارد هرگز به هدف و نقطه اصلی اصابت نمی کند. حال علت زیغ چیست؟ فرمود: فلما زاغوا ازاغ الله قلوبهم و الله لا یهدی القوم الفاسقین.

 همین قسمت آیه فقط کافی ست که این ادعا را ثابت کند که هر کسی توان پرداختن به اصول دین  واستباط درست از آن را ندارد. هر اشکالی که بعد از این دارید به بنده نکنید به این آیه کنید.

آیا آنچه گفته می شود از "نقل" هست یا نیست؟!  ممکن است همین جا اشکال کنید این بحث ها چه ربطی به موضوع نظریه ی ولایت فقیه دارد؟ به نظرم خیلی خوب روشن است که چه ربطی دارد.

آیا به نظرتان باز هم بحث از مبادی فاقد فایده است؟!

2_ فرمودید: مهم روش استنباط دینی است که بر سه عنصر نقل، عقل و سیره استوار است. اگر نظریه ولایت فقیه مدعی یک نظریه دینی است باید بتواند سازگاری خود را با این سه عنصر نشان دهد.

پاسخ: آخر تمام درد در همین روشِ استنباط است. شما آنچنان و با یک حالت خاصی بر روی لزوم استنباط از این سه عنصر نقل، عقل و سیره تأکید می کنید که گویا بدون هیچ غرضی و با عصمت کامل دارید به این سه عنصر رجوع می کنید، استنباط می کنید و نتیجه می گیرید!  و گویا بنده از اول شروع این بحث با شما داشته ام از تورات و انجیل و امثالهم  بحث می کرده ام و هرگز به نقل و عقل  شیعه رجوع نداشته ام!

تمام درد در همین قسمت است. شما دارید به صورت غیر مستقیم می گوئید هر کسی با هر شخصیتی و با هر مبادی ای میتواند به آن سه عنصر رجوع کند و نتیجه درست بگیرد! در صورتی که خودِ همان سه عنصری که دائم بر رویش تأکید دارید شاهد است که چنین چیزی محال است. چه بسیار آیات و روایاتی که می فرمایند یک عده ای به خاطر بعضی مشکلاتی که دارند اساسا از درک آن سه عنصر محرومند. یعنی از درک "قرآن و روایات" محروم  و فاقد "عقل سالم" می باشند. فقط بنده چند نمونه از آن ها را یادآوری می کنم:

آیه شریفه ی: "ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین". که به روشنی خبر می دهد این قرآن را کسانی می فهمند که دارای تقوای اولیه باشند.

آیه شریفه ی: "والله لا یهدی القوم الفاسقین". می فرماید کسانی که گرفتار فسق و فجورند به جایی راه نمی برند.

آیه شریفه ی: "ختم الله علی قلوبهم و علی سمعهم و علی ابصارهم غشاوة و لهم عذاب الیم". که خبر می دهد یک عده ای از فهم و شعور حقایق محروم شده اند. لذا نمی توانند از آن سه عنصر ی که فرمودید به صورت صحیح استنباط کنند.

آیه شریفه ی:" و جعلنا علی قلوبهم اکنة ان یفقهوه و فی آذانهم وقرا". که خبر می دهد عده ای از تفقه در قرآن محروم اند. چرا که قلب شان در پرده و گوش جان شان سنگین است. وقتی از فهم قرآن محروم اند طبعا از فهم حقایق دیگر مثل روایات و امثالهم محروم اند.

آیه شریفه ی: و لقد ذرانا لجهنم کثیرا من الجن و الانس لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم اعین لا یبصرون بها و لهم آذان لا یسمعون بها اولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون. که خبر می دهد عده ای قلب و گوش و چشم جان شان مسدود است. لذا قدرت تقفه درست و استنباط درست از دین را ندارند.

آیه شریفه ی آل عمران: فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه. که توضیحش گذشت.

آری همه انسان ها عقل دارند لکن همه ی عقول از صحت کامل برخوردار نیستند. چرا که بعضی از عقول به امراض گوناگونی دچارند.  لذا آن طور که باید نمی توانند از عقل بهره ببرند.  

اما بنده در رابطه با این قسمت بحث از باب "انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال" سخنانی از آیت الله جوادی خدمتتان مطرح می کنم که ببینید ایشان چگونه روشن می کنند که عده ای ابتدا "نقل" و "عقل" را لِه و لَورده و نابود کردند و مطابق میل شان تفسیر کردند،  سپس به استنباط از آن نقل و عقل نابود شده رجوع می دادند. اگر این قسمت را کامل بخوانید نکات مهمی را مشاهده می کنید.

آیت الله جوادی می فرمایند: اسلام، چهار عنصر محوری دارد که تاکنون این عناصر چهارگانه را از ما ربودند و جامعه‌ای که خلعِ سلاح شود، جز اینکه پیرو شرق یا غرب باشد، چاره‌ای ندارد. ما دو منبعِ تولید صراط داشتیم که از ما گرفتند. و همچنین دو منبع تولید سراج و چراغ داشتیم که از ما گرفتند!  امّتی که راه و مهندسیِ راه را از او بگیرند، چراغ و شعلهٴ چراغ را از او بگیرند، ناچار است که تسلیم شود! در بین عالمان و عاقلان تلاش و کوشش زیادی شده است تا آن دو راه و مهندسی آن دو راه را به جای اوّل خود برگردانند و این دو چراغ را روشن نگه بدارند؛ هم آن دو راه را تسطیح کنند و هم فتیلهٴ این دو چراغ را بالا بکِشند.  شاید عنایت کرده‌اید که بیش از سیصد بار جریان ﴿یَعْقِلُونَ﴾[1] و ﴿یَعْلَمُونَ﴾[2] و ﴿ یَتَفَکَّرُونَ﴾[3] در قرآن آمده است... امّا بیان آن عناصر چهارگانه: ما صراط داریم و سراج; راه رسیدن به حقیقت حتماً به مهندسی خداست «و لاغیر», مهندسی در جهان هستی نیست، مگر خدا! و صراطی هم در جهان هستی نیست، مگر شریعت و دین! به نحو «سالبهٴ کلیه» عقل هیچ حکیمی، ذرّه‌ای در راه‌سازی سهم ندارد؛ عقل, چراغ است و از چراغ کاری ساخته نیست، فقط راه را می‌بیند. دین که صراط است و راه سعادت است، حتماً برای خداست و ذات اقدس الهی به وسیله وحی, انبیا و اولیا و معصومین خود را آگاه می‌کند که از دو منظر ما این صراط را می‌توانیم بشناسیم: یکی قرآن و دیگری عترت! نه یعنی روایت! یعنی علی و اولاد علی! نه یعنی خبر زراره! عترت, عصمت و ولایت همتای با قرآن است: «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی»،[11]نه «کِتَابَ اللَّهِ و رِوایَتی»؛ قرآن و عترت صراط‌ هستند و مهندس این صراط هم «الله» است، «و لاغیر». از عقل هیچ کاری ساخته نیست، مگر تشخیص صراط! از نقل زراره و امثال زراره، هیچ کاری ساخته نیست، مگر تشخیص صراط! پس ما دو منبع داشتیم: یکی قرآن بود و دیگری عترت که داریم و همچنین دو صراط و چراغ داریم که یکی عقل است و دیگری نقل که داشتیم و داریم؛ امّا بیگانهٴ دیروز و امروز با آن دو راه و با این دو چراغ چه کردند؟! در عصر جاهلی این راهِ صراط و عترت را یا گفتند، سِحر، شعبده، جادو و کهانت است یا گفتند، دیوانه است, اگر ـ معاذ الله ـ رسول بود، گفتند، این مجنون است و اگر قرآ‌ن و وحی بود، گفتند، سِحر است و جادو است و کهانت است و سرانجام «فِریة» و دروغ! این درباره قرآن و عترت بود که گفتند. بعد از اسلام هم ـ متأسفانه ـ عدّه‌ای ندانسته، آب به آسیاب دشمن ریختند و گفتند که قرآن تحریف شد؛ وقتی گفتید که قرآن تحریف شد، دیگر از مدار استدلال می‌افتد! امام(رضوان الله علیه) در کمال ادب، حرف‌های مرحوم آخوند خراسانی و سایر بزرگان را نقل می‌کرد و نقد می‌کرد؛ امّا در کمال متانت! وقتی به این حرف ناروای صاحب کفایه رسید که «اعتبار مساعد تحریف قرآن است»،[12] تحریف قرآن، یعنی اساس دین! آن اگر دست‌خورده باشد، دیگر چیزی نمی‌ماند! آن روز امام همان‌طور که در انقلاب حمله می‌کرد، آن‌طور به آخوند خراسانی حمله کرد، نه آن طوری که یک مرجع به مرجعی دیگر اشکال می‌کند. می‌گوید قرآن تحریف شده؟! چه اعتباری مساعد است؟ آن‌که گفته من این کتاب را فرستادم و حفظ می‌کنم، مگر اجازه می‌دهد که ذرّه‌ای به قرآن آسیب برسد؟! «و یساعده الاعتبار»؛ یعنی چه؟! شما با این حرف آن‌چنان قرآن را از صحنه بیرون کردید که از مدار حجیّت انداختید و قابل استدلال نیست! اول تا آخر اصول دو آیه مورد استفاده است، آن هم فقط برای رد کردن! الآن در جامعةالمصطفی ممکن است بر اساس تفکّرات آخوندی کسی در تمام مدت عمر قرآن را ندیده باشد؛ ولی در اصول متخصّص شده باشد، وضع ما به این صورت درآمده! فنّی و مطلبی در اصول نیست که به قرآن تکیه کند! این دو آیه را هم تبرّکاً، «تجهیزاً للأذهان» نقل می‌کنند؛ آیهٴ «نبأ»[13] و آیهٴ «نفر»[14] برای «تجهیزاً للأذهان» ذکر شدند، وگرنه اصول که به قرآن متّکی نیست! حجیّت خبر به بنای عقلا وابسته است! ممکن است در این جامعةالمصطفی کسی از غرب آمده یا از شرق آمده و در تمام مدت عمر قرآن را ندیده باشد و در اصول متخصّص شده باشد، این دردِ ماست! کدام مسئله اصول به قرآ‌ن متّکی است؟! همه آنها یا به روایت است یا به بنای عقلاست! اگر تخصیص عام است, تقیید مطلق است, مفهوم شرط است یا مفهوم مخالف است، همه اینها بنای عقلاست و این «رُفِعَ عَنْ أُمَّتِی»[15] هم اگر نبود، مشکل ما حلّ نمی‌شد و خود مرحوم آخوند هم قبول دارد که ﴿ما کُنَّا مُعَذِّبینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولاً﴾،[16] دلیل بر برائت نیست. با قرآن این‌طور عمل شده است! ایشان می‌فرماید: «و یساعده الاعتبار» که امام فرمود، کجا اعتبار مساعد تحریف قرآن است؟! این در مورد قرآن. عترت معصومین هم که همتای قرآن بودند: «مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ أَوْ مَسْمُوم‏»![17] اینها قرآن ناطق بودند! اینها عِدْل قرآن‌ هستند که اینها را یا زندانی کردند یا شهید کردند یا مسموم! پس این دو مهندس را از ما گرفتند؛ مانده چراغ! چراغ چه چیزی را ببیند؟ آمدند همین مختصر شعله‌ای که عقل داشت، این فتیله را پایین کشیدند و گفتند عقل، حُسن و قبْح را درک نمی‌کند؛ وقتی عقل، حُسن و قبح را درک نمی‌کند، با کدام سرمایه شما می‌توانید، بگویید که «قبح عِقاب بلا بیان»[18] دارید؟! وقتی عقل، حُسن و قبح را درک نمی‌کند، همین ابن ‌ابی ‌الحدید معتزلی می‌گوید: «الحمد لله الذی ... قدّم المفضول علی الأفضل»[19] چنین چیزی درمی‌آید! چرا خدا «قدّم المفضول علی الأفضل»؟ مگر می‌شود ترجیح «مرجوح» بر «راجح» باشد؟! وقتی عقل، حُسن و قبح را درک نکند، محصول آن همین است! اگر عقل، حُسن و قبح را درک نمی‌کند، پس عقل، «معزول» شده و فقط در بین این امور چهارگانه روایت مانده است که حدود یک قرن نقل روایت قدغن بود، بعد وقتی مطمئن شدند که رسانه‌ها در اختیار آنها است، نقل را باز گذاشتند که «الی ما شاءالله» هم گزارشگر جعل کردند و هم خبر! خدا مرحوم علّامه عسگری را ـ غریق رحمت ـ کند! ایشان حداقل 150 راوی جعل‌شده را به ما معرفی کرده است؛[20] اینها 150 گزارشگر, راوی و محدّث جعل کردند که از هر کدام آنها چندین روایت رسیده است، پس در بین این امور چهارگانه، چه چیزی برای ما مانده است؟ اگر قرآن ـ معاذ الله ـ تحریف شده باشد, اگر آن ذوات قدسی، «مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ أَوْ مَسْمُوم‏» که شربت شهادت نوشیده باشند و دست ما کوتاه شده باشد, اگر فتیلهٴ عقل را پایین کشیده باشند و «وَ یُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ»[21] را دفن کرده باشند و عقل، حُسن و قُبح را درک نکرده باشد، فقط می‌ماند خبر و رسانه‌ها هم که در اختیار آنهاست!  ـ خدا غریق رحمت کند ـ مرحوم علّامه طباطبایی می‌فرماید که مرحوم علّامه امینی(رضوان الله علیه) ـ اینها در نجف با هم، مأنوس بودند و همشهری بودند ـ یک وقت آمد منزل و به من گفت فلانی! من هر روایتی که در فضیلت حضرت امیر پیدا کردم، یقین دارم که دربارهٴ دومی و سومی هم هست! یقین دارم! طولی نمی‌کشد که فحص می‌کنم و می‌بینم که همین فضیلت برای آنها هم هست. وقتی همهٴ راهها بسته شد و فقط رسانه شد و رسانه هم در اختیار اموی و مروانی و عباسی بود، بازار جعل رواج پیدا می‌کند! همین سیوطی یک کتاب دو جلدی نوشته ـ در امثال ما هم این خطر هست! ـ به نام اللئالی المصنوعه فی الأحادیث الموضوعه که از اول طهارت تا آخر دیات است، ایشان روایت‌های جعلی را آورده و جمع کرده است، این شده بساط جعل!...

بفهمیم که عقل، یعنی چراغ! مبادا کسی از این به بعد این حرف را بزند! «کُلٌُ ما حَکَمَ بِهِ العَقل حَکَمَ بِهِ الشّرع»،[23] این از اغلاط است، عقل غیر از فهم حکمی ندارد! قبل از عقل، نظام بود، بعد از عقل نظام هست، موضوعات، قبل از عقل بودند, محمولات، قبل از عقل بودند, رابطه موضوع و محمول قبل از عقل بود، عقل حکم مولوی ندارد! عقل ولیّ نیست! عقل صراط نیست! عقل مهندس نیست! عقل چراغ است! از چراغ هیچ کاری ساخته نیست و فقط می‌فهمد! عقل عملی در امور شخصی خود آدم والی است و کارهای خود را تدبیر می‌کند؛ امّا در حرم و حریم دین، عقل فقط چراغ است, پس «کُلُّ ما حَکَمَ بِهِ العَقل حَکَمَ بِهِ الشّرع» از ریشه باطل است، چون عقل حکمی ندارد، چراغ است و فقط می‌فهمد! مهندس است که راه می‌سازد و عقل است که می‌فهمد! قبل از عقل، این راه و نظام بود، بعد از عقل، این راه و نظام هست، عقل باید ببیند و بفهمد و عمل کند!...

عقل در مقابل شریعت نیست، عقل در مقابل نقل است، چون شریعت و دین, مقابل ندارند، وحی مقابل ندارد. (انتهی کلامه و رفع مقامه، اختتامیه  بیستمین جشنواره بین المللی قرآن)

به نظرم روشن شد که گاهی چه بلایی بر سر عقل و نقل آورده می شود و چه تفسیر ی از آن ها می شود و بعد مبنا و معیار استنباط واقع می شوند. البته در هر زمانی شکل این کار فرق می کند ولی باطن کار یکی است.

قبوا دارید شما ابتدا عقل و نقل و به طور کلی دین  را همان طور که می خواهید تفسیر می کنید و سپس آن ها را معیار استنباط قرار می دهید؟ یعنی در حقیقت دایره ی عقل و نقل را محدود می کنید به همان چیزهایی که خودتان از آن خبر دارید. و از این بدتر و فاجعه بار تر اینکه خارج از آن محدوده را اصلا قبول ندارید.

مثلا آیا اگر کسی به آیه شریفه" لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط..." برای تشکیل حکومت استناد کند و با همین یک آیه تمام مبنای شما را زیر سؤال ببرد و ثابت کند که تمام انبیاء واولیاء علیهم السلام به دنبال تشکیل حکومت بوده اند، می پذیرید؟ یا اینکه در کیسه ی نقلیّات شما این آیه وجود ندارد.

بنده منکر این نیستم که می شود از آن عناصر سه گانه استنباط صحیح کرد که متهم به نیست انگاری شوم. لکن معتقدم هر کسی و با هر شخصیتی نمی تواند این کار را بکند. (ضمن اینکه معنای نیست انگاری یعنی: می انگارد که نیست. می پندارند که نیست. خیال می کند که حقیقتی در خارج "نیست".)

ممکن است این اشکال اساسی مطرح شود که با این وصف باب تحقیق و پژوهش بسته شده و هیچ کسی  از گمراه شدگان راه برگشت و هدایتی برایشان باقی نمی ماند. اولا: اگر چنین اشکالی هست ابتدا بر قرآن وارد است که می فرماید: هدی للمتقین یا می فرماید: ختم الله علی قلوبهم و علی سمعهم و امثال ذلک. ثانیا: آری اگر کسی خیلی منحرف شده و نور فطرتش را خاموش کرده باشد چه بسا که دیگر امیدی برای هدایتش نباشد. کما اینکه خیلی ها گرفتار شقاوت شده و با همین حالت از دنیا رفتند. ثالثا: باب توبه برای همیشه باز است. و اگر شخص عالما و عامدا باب توبه را به روی خودش نبندد، امید هست که نوری بیاید و از او دستگیری کند. شنیدم و به گمانم خودم هم دیدم که علامه طباطبائی رحمة الله علیه در مورد توبه فرموده اند برای تحقق توبه سه مرحله صورت می گیرد. مرحله اول: خدا به لطف و کرمش بر بنده ی خود رجوع می کند تا او را متذکر انحرافش و حجاب هایش بگرداند چون او توّاب است. یعنی بسیار رجوع کننده ی به بنده اش هست. مرحله دوم: شخص بیدار شده و شروع به اصلاح و جبران می کند. مرحله سوم: خدا توبه اش را به لطف و کرمش می پذیرد چون او توّاب است. یعنی توبه پذیر است. توّاب به هر دو معناست. رزقنی الله و ایاکم.

تا قبل از توبه تقریبا محال است شخص خارج از عینکِ مبادی اش بتواند به نقل و عقل رجوع کند و  استنباط  صحیحی از عقل و نقل داشته باشد. و در این قضیه اگر به بحثی که در رابطه با توبه عرض کردم دقت کافی کنید، هیچ دوری هم پیش نمی آید. پس رجوع صحیح و بی عیب و نقص به منابع دین محال نیست ولی کار هر کسی هم نیست. الّا اینکه دست در دست انسان های ماهر وارد این قضیه شود. انسان هایی که خودشان آن مشکلی را که عرض کردم نداشته باشند.

آیا به نظرتان باز هم بحث از مبادی فاقد فایده است؟!

3_ فرمودید: تمام نزاع این جاست که از کجا می توان مطمئن بود که کامنت نویس به مبانی تفکر آیت ا.. خمینی حقیقتاً‌ آشناست؟! و از کجا موضوع به عکس نباشد؟ و از کجا معلوم که نویسنده به مبانی آیت  ا.. خمینی مسلط تر نباشد؟

پاسخ: بنده هیچ ادعایی ندارم. این موضوع  باید در خارج و در خلال مباحث روشن شود.

4_ فرمودید: باید توجه داشت که جریان دوم خرداد، حقیقتاً یک جریان فکری نیست. بلکه یک جریان ایدئولوژیک است.

پاسخ: بنده تعریف ایدئولوژی را از جایی مطمئن این طور خواندم: "ایدئولوژی مجموعه ی احکام و دستورالعمل های سیاسی است؛ به شرط آنکه منشأ این احکام فهم بشر باشد. ایدئولوژی به دیانت ربطی ندارد و مأخوذ از اصول دیانت نیست. بلکه در آن به وهم و فهم بشر اصالت داده می شود". با این تعریف خیلی ها اهل ایدئولوژی هستند.

5_ فرمودید: جامعه ایرانی، جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی اساساً ماهیت دینی ندارند.

پاسخ: با توجه به آنچه در مطالب مبسوط فوق و همچنین در مطالب کامنت قبلی گفته شد، جایگاه صحت این حرف و مبادی آن روشن می شود. البته باز هم جای بحث زیادی دارد.

6_ فرمودید: تمام بحث این جاست که در جمهوری اسلامی، حکومت قلب ماهیت یافته و حفظ آن اوجب واجبات شده.

پاسخ: با توجه به آنچه در مطالب مبسوط فوق گفته شد، و باز در ادامه گفته می شود، جایگاه صحت این حرف و مبادی آن نیز روشن می شود.

7_ فرمودید: ثانیاً نزاع این جاست که آیا حکومت مانند نماز است که باید همواره آن را ادا کرد- ایستاده،نشسته و یا خوابیده- و یا مانند حج است که اگر شرایط برای تحقق آن فراهم بود باید حکومت دینی را برپا کرد و اگر این شرایط مهیا نبود، اصلاً وجوب حکومت از بین برود.

پاسخ: اولا: بنده نگفتم که حکومت عینا مثل نماز است. بلکه مثالی زدم تا مقصودم را از آن جهت که این مثال کمک می کند، بیان کنم. ولی شما دائما در مثال ها مناقشه می کنید. ثانیا: فراموش نفرمائید که نماز و حج  همواره از واجبات است. نسبت به اشخاص است که گاهی موضوع تغییر می کند. ثالثا: اگر هم بخواهیم به این سؤال پاسخ دهیم باید بگوئیم که حکومت مثل هر دو است. یعنی تشکیل حکومت همواره از واجبات است. لکن به شرایط هم بستگی دارد.

ادامه بحث

8_ فرمودید: ثالثاً نزاع اینجاست که این باور که برای تحقق دین باید حکومت دینی محقق شود، و حکومت دینی زمینه و قابلیت فعلیت دین را به وجود می‌آورد، خود محل نزاع است. اصلاً دعوا بر سر همین گزاره است. و مدام با استناد به همین گزاره، تلاش می‌شود که سایر گزاره ها اثبات شود. اگر نویسنده هم صدا با آیت ا.. خمینی این گزاره را پذیرفته بود، که دیگر نقد کنونی نگاشته و نشر پیدا نمی نمود.

پاسخ: به نظرم همان طور که شما هم متوجه اید این قسمت از نقاط بسیار مهم و حساسِ دیگر این بحث است. برای پرداختن به این نزاع ناچار باید اولا: جایگاه و معنای "دین" روشن شود. ثانیا: جایگاه و معنای "حکومت" و ثالثا: نسبت "دین" با "حکومت". اگر این سه روشن شود این نزاع انشاالله رفع می شود.

"دین" اجمالا عبارت است: از آن قانون قدسی و الهی که شامل عقاید، اخلاق، احکام  و دستوراتی است که از طرف پروردگار عالم برای به "کمال" رساندن و "هدایت" بشریت و از طریق انبیاء و اولیاء علیهم السلام نازل می شود. دین با چنین تعریفی که شد، هم شامل مسائل فردی می شود و هم شامل مسائل اجتماعی. لذا هم عقاید فردی دارد و هم عقاید اجتماعی، هم اخلاق فردی دارد و هم اخلاق اجتماعی، هم احکام فردی دارد و هم احکام اجتماعی. این تعریف مختصری از دین.(فعلا واژه کمال و هدایت را در تعریف دین داشته باشید بعدا لازمش داریم)

"حکومت" اجمالا عبارت است: از ترتیب نظام امور و معاملات مردمان و تربیت ایشان به مقتضای استعداد و همچنین تشخیص خیرات و تعیین غایات و اغراض و رهبری امّت به سمت این غایات و اغراض.

حال بپردازیم به نسبت "دین" با "حکومت": در رابطه با این قسمت برای اینکه هر چه دقیق تر به آن بپردازیم، مطلبی را از نظرات مرحوم علامه طباطبائی از باب "انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال" نقل می کنم تا به خوبی این مسئله روشن شود:

علامه رحمة الله فرموده اند: اولا قبول دارید که ما اگر از جمع انسان ها فاصله بگیریم، زمینه ی رشد بسیاری از استعدادهایمان را از دست می دهیم و چون این استعداد در ذات ما گذاشته شده است و لازم است که شکوفا شود و چون این استعداد از طریق اجتماع با انسان ها و تشکیل مدینه شکوفا می شود، پس انسان ها در کنار هم و بر اساس نیازهای کثیرشان نسبت به همدیگر، لازم است یک مدینه یا شهری را تشکیل دهند.

ایشان در رابطه با نیاز بشر به قانونی الهی می فرمایند: با توجه به اینکه حوائج بشر در اجتماع بهتر برآورده می شود و چون انسان کمال طلب است، پس به اجتماع روی می آورد، از طرفی در اجتماع به جهت غریزه سود جوییِ بشر و استخدام همنوعان، نزاع و تزاحمِ منافع پیش می آید – هر کسی می خواهد دیگری را به نفع خود به کار گیرد- بنابراین در اجتماع قوانینی جهت کنترل خودخواهی و سودجوییِ انسان ها نیاز است به طوری که آن قوانین قدرت کنترل خودخواهی انسان را داشته باشد و جنبه های روحانی و تکاملی او را مدنظر قرار دهد، و در این حال چنین اجتماعی با چنین خصوصیاتی تمدنی می سازد که بشر به پوچی گرفتار نشود.

ایشان در المیزان جلد 16  ذیل آیه ی شریفه  " فاقم وجهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیّم" از صفحه 283 به بعد این موضوع را که کمال بشر در اجتماع است، بسیار عمیق اثبات می کنند. روشن می کنند که:  همه ی موجودات اعم از جاندار و بی جان، بی شعور و با شعور  به تدریج و مرحله به مرحله به سوی "کمال" خاص خویش در حرکتند. به نحوی که هر نوعی از آن موجودات در وجود خود سیری "تکوینی" و "وجودی" دارند. و بعد نتیجه می گیرند که برای این نوع موجودات غایتی تکوینی در باطن عالم وجود دارد که آن غایت تکوینی آن موجودات را مرحله به مرحله به سوی کمال شان هدایت می کند و می کِشاند. به آیه شریفه ی "رب الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی" که بیانگر هدایت عامه است هم اشاره میکنند. بعد سه مثال می زنند. دانه گردو، گوسفند و انسان.

یک "دانه گردو" از اولی که در درون زمین قرار می گیرد، ذیل مدیریت یک غایت تکوینی که در باطن عالم حاضر است مرحله به مرحله جلو می رود تا به یک درخت کامل گردو تبدیل می شود.

یک "گوسفند" از همان ابتدا که جنین است و در درون رحم مادرش قرار می گیرد، ذیل مدیریت یک غایت تکوینی  که در باطن عالم حاضر است، مرحله به مرحله جلو می رود تا به یک گوسفند کامل تبدیل می شود.

و أیضا "انسان".  یعنی غایت همگی تکوینا حاضر است.

بعد بحث بسیار حساس شده و می فرمایند: {چیزى که هست یک تفاوت بین انسان با سایر انواع حیوانات و نباتات و غیر آن هست ، و آن این است که : هر چند بعضى حیوانات نیز اجتماعى زندگى مى کنند، لیکن در قبال مدنیت بشر چیزى نیست ، آرى انسان به خاطر احتیاجات تکوینى بیشترى که دارد، و نواقص ‍ بیشترى که در وجود او هست ، نمى تواند همه نواقص خود را خودش به تنهایى تکمیل کند، و همه حوایج وجودى اش را خودش ‍ برآورد، به این معنا که یک فرد از انسان زندگى انسانى اش تمام نمى شود، در حالى که خودش باشد و خودش ، بلکه محتاج است به اینکه نخست یک اجتماع کوچک خانواده اى تشکیل شود، و سپس یک اجتماع بزرگ شهرى به وجود آید، و از مسیر ازدواج و تعاون و همکارى ، با دیگران جمع شود، و همه با هم و با همه قواشان که بدان مجهزند در رفع حوائج همه بکوشند، و سپس حاصل زحمات را بین همه تقسیم کنند، و هر کس به قدر شاءنى که در اجتماع دارد سهم خود را از آن بگیرد{

 خوب عنایت کنید. ایشان می فرمایند همینکه انسان به دنیا بیاید به این معنا نیست که سیر رشد تکوینی او به غایت خودش رسیده است بلکه این سیر هنوز باید ادامه یابد. حال چه وقت به کمال خودش می رسد؟ وقتی که به تعبیر ایشان (نخست یک اجتماع کوچک خانواده اى تشکیل شود، و سپس یک اجتماع بزرگ شهرى به وجود آید، و از مسیر ازدواج و تعاون و همکارى ، با دیگران جمع شود، و همه با هم و با همه قواشان که بدان مجهزند در رفع حوائج همه بکوشند، و سپس حاصل زحمات را بین همه تقسیم کنند، و هر کس به قدر شاءنى که در اجتماع دارد سهم خود را از آن بگیرد( انتهی کلامه و  رفع مقامه.

بعد از اینکه روشن کردند بشر به "اجتماع" و "قانونی کنترل کننده" نیاز دارد، ایشان می فرمایند: این قوانین با چنین ابعادی فقط از طریق انبیاء ممکن است برای بشر آورده شود به تعبیر دیگر چنین قوانینی با خصوصیت مطرح شده در عهده ی خالق بشر است که همه ی ابعاد بشر را می شناسد. می گویند؛ اگر هدفی که بشر بر اساس آن جامعه را تشکیل داده برآورده نشود، چون فلسفه ی وجودی آن جامعه دیگر از بین رفته آن جامعه دیگر از بین می رود. مثلا اگر انواع گناهان در جامعه شایع شد و به جای امنیت در کنار همدیگر، عدم امنیت نسبت به همدیگر  شایع گشت، به جای این که غیبت نکنند تا در کنار همدیگر با آبرو بتوانند به سر ببرند، غیبت نسبت به همدیگر شایع گشت و به جای نکاح، زنا شایع شد و امنیت ناموس از بین رفت، دیگر بقای چنین جامعه ای مختل می شود. به گفته ایشان: بشر می خواهد از اجتماع خود بهره ببرد، اگر هدفی که بشر بر اساس آن هدف جامعه را ساخته است برآورده نشود، افراد چنین جامعه ای نمی توانند از جامعه شان استفاده کنند، در نتیجه چنین جامعه ای عملا مضمحل می شود.

پس در یک جمع بندی به این نکات رسیدیم که اولا: برای تکاملِ استعدادهای بشری، به جامعه نیاز هست. ثانیا: اگر جامعه با قوانین خاصی اداره نشود، آن اجتماع به نیاز بشر به جامعه جواب نمی دهد. ثالثا: اگر خدای بشر آن قوانین را تعیین فرماید، بشر می تواند به کمک آن قوانین به آنچه که از طریق جامعه دنبال می کن، دست یابد، و لذا بشر می تواند به قوانین الهی عمل کند و به نتیجه برسد.

در انتها در صفحه 288 المیزان در یک جمع بندی حیرت آوری روشن می کنند که بر اساس قاعده تطبیق تکوین و تشریع، دین خدا همان انعکاس فطرت بشر است. یعنی چون بشر فطرتا "کمال طلب" است باید قوانینی را در خارج نازل کند تا بشر در دلِ زندگی اجتماعی به کمال خودش برسد. می فرمایند: به حکم عقل باید دین - یعنی همان اصول عملى و سنن و قوانین عملى- که اگر به آن عمل شود سعادت واقعى انسان را ضمانت مى کند، "از احتیاجات و اقتضاآت خلقت انسان منشا گرفته باشد"، و باید که تشریع دین مطابق فطرت و تکوین باشد، و این همان معنایى است که آیه شریفه "فاقم وجهک للدین حنیفا فطره الله التى فطر الناس علیها، لا تبدیل لخلق الله ، ذلک الدین القیم" آن را خاطرنشان مى سازد. انتهی کلامه و رفع الله مقامه.

کلام آخر: بشر فطرت دارد، بشر فطرتا کمال طلب است، بخش زیادی از تکامل بشر در اجتماعی با ساختاری متناسب با کمال بشر  صورت می گیرد. دین انعکاس فطرت بشر است. لذا همان دین به دنبال برپایی اجتماعی ست که فطرت بشر می طلبد و بشر را به کمال می رساند. لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط...

آیا روشن شد که چرا بشر "عقلا" و "نقلا" به حکومتی صالح که بر اساس قوانینی قدسی باید اداره  شود نیاز دارد؟

آیا آنچه گفته شد با استنباط از "نقل" و "عقل" بود یا نبود؟ اگر نبود پس مراد شما از عقل و نقل کدام است؟

9_ فرمودید: شیعه معتقد است که "عصمت" شرط حاکم دینی است.

پاسخ: باز هم که همان حرف بی مبنای بدون سند و منبع تان را تکرار کردید که؟ کجا شیعه چنین حرفی زده است؟ آیا در قرآن آمده؟ آیا در روایات آمده؟ آیا در سیره ائمه هدی علیهم السلام آمده؟ آیا عقل می گوید؟ آیا نقل می گوید؟ آیا علما گفته اند؟ آیا فقها گفته اند؟ آیا عقل شما می گوید؟ آیا نقل شما می گوید؟ آخر این حرف را کجا شیعه گفته است؟ این شیعه ای که چنین حرفی زده کجاست؟

10_ فرمودید: اگر آن گونه که منتقد نوشته، شیعه فقط قائل به "عصمت" اهل بیت باشد و "عصمت" شرط حاکم نباشد، در این صورت دلیل ترجیح علی بر سایرین چیست؟

پاسخ: همان طور که قبلا گفتم و شما دقت نکردید علت ترجیح علی علیه السلام بر دیگران به خاطر این است که او بهتر از دیگران "حکم خدا" را می شناسد  و می تواند جاری کند. چون او مجسمه عصمت است. فعل او همان وحی الهی است. و اوحینا الیهم فعل الخیرات. چون آن ها در باطن عالم در جایگاه برتری قرار دارند پس باید در جامعه به حکم هماهنگی تکوین و تشریع آن هایی که در باطن عالم بالاترند در مقامات بالای جامعه تکیه بزنند و مرجع تمام امورات قرار بگیرند. لکن در زمان غیبت حال که خودشان نیستند حداقل حکم شان در صحنه باشد تا انشاالله زمینه حضور خوشان فراهم شود. یعنی باز فقها در رأس نیستند حکم معصوم در رأس است. خلفای سه گانه از همان لحظه ای که علی علیه السلام را کنار زدند صلاحیت شان را از دست دادند. و گرنه می توانستند مثل امثال مالک در یک گوشه ای حکومتی را اداره کنند. چون بناست حاکم، حکم خدا را حاکم کند. خلفای سه گانه درست عکسش عمل کردند. حکم خدا را زیر پا گذاشتند. پس صلاحیتشان بر باد رفت. کما اینکه اگر امروز هم خدای ناکرده فقها به جای حاکمیت حکم خدا میل خودشان را حاکم کنند، هیچ فرقی با خلفای سه گانه ندارند. شما هنوز انگار متوجه نیستید چرا شیعه با خلفای سه گانه مشکل دارد. مشکل اصلی آن ها این بود که اساسا اعتقادی نداشتند که باید "حکم خدا" در جامعه حاکم باشد. یعنی این اشکال شما از اساس فاسد است. بحث ما حاکمیت حکم خداست.

جالب است که خلفا هم اعتقادی به حکومت الله نداشتند.  حتما در جریان عقائد ابابکر و عمر هستید. ابابکر آمد بر روی منبر آقا رسول الله(ص) تکیه زد و در حالی که اشک می ریخت گفت: ای مردم پیامبر خدا(ص) متصل به وحی بود ولی ما متصل نیستیم لذا ناگزیریم در اتخاذ تصمیمات لازمه به اجتهاد و صواب دید فکری خود عمل کنیم. یا اینکه نقل شده است خلیفه دوم میگوید: اسلام مانند شتری است که سال های مختلف و حالات گوناگونِ "ناتوانی" و "توانایی" و "ناتوانی بعدی" طی می کند. یا اینکه گفت:دو متعه در زمان پیغمب ر خدا(ص) حلال بود من حرام کردم و عامل به آن دو را کیفر می کنم. و قس علی هذا. انصافا آیا فقهای ما هم مثل خلفا فکر می کنند و عمل می کنند که شما آنها را با خلفا قیاس کردید؟ یا اینکه فقها تمام تلاش شان کشف نظر معصوم است؟

حالا روشن شد که چرا علی علیه السلام بر دیگران ترجیح داشته و دارد؟ و "قیاس" خلفا با فقها قیاس غلطی است؟

11_ فرمودید: اما در نظریه ولایت فقیه ادعا می شود که هنگامی که معصوم شرایط را برای حکومت مناسب ندیده و حتی در عالم، ظاهر نیست باید حکومت را به دست گرفت!!

پاسخ: در نظریه ولایت فقیه چنین ادعایی نشده. این نسبت ها را از کجا می گوئید؟ آری معصوم شرایط را برای حکومت خودش فراهم ندیده. نه برای هر حکومتی!  تمام مشکل شما همین جاست. ولی آیا برای حاکمیت سخنش از طریق فقها هم فراهم ندیده؟ مگر امام زمان(عجل الله) در حالی که در غیبت به سر می بردند، نوّابی نداشتند که رابط ایشان با مردم باشند تا به سؤالات و مشکلات مردم رسیدگی کنند؟ این مثل این است که حضرات معصومین بعضی از حقایق متعالی را برای عده ای که زمینه اش را نداشتند بازگو نمی کردند. لکن نازل ترش را که می گفتند. یعنی به یک سؤال پاسخ های مختلفی میدادند با درجات مختلف. موارد زیادی در تاریخ هست که به خاطر رعایت اختصار عبور می کنم. همین جا خوب است که به شبهه ای که بعضا مطرح می کنند و می گویند که در روایت آمده هر قیامی به غیر از قیام معصوم محکوم به نابودی ست، پاسخ دهم. در آن روایت گفته دشده هر کس به اسم "مهدی آل محمد(عجل الله)" قیام کند محکوم به شکست است. به روایت رجوع کنید.

پس ما هم معتقدیم در شرایط فعلی شخص معصوم نباید حکومت کند، به همان دلیلی که نمی کند. ولی آیا کمتر از معصوم هم نباید حکومت کنند؟

 میدانم همینجا اشکال خواهید کرد که آری امام زمان(عج) نائب داشته اند و لی این دلیل بر تشکیل حکومت برای فقها نمی شود. فقها هم بیایند به سؤالات مردم جواب دهند! اگر چنین اشکالی کنید می گویم این جواب را در برابر این بود که فرمودید "در برهه ای که علی خانه نشینی پیشه کرده، اصحاب علی بخواهند حکومت تشکیل دهند و بگویند ما با حکم و نظر خود حکومت نمی کنیم، بلکه مبتنی بر تفکر علی بن ابی طالب حکومت می کنیم" و اگر این پاسخ را در کنار بحثی که از علامه در بالا مطرح کردم قرار دهید این اشکال مرتفع می شود.

12_ فرمودید: هر وقت امام دوازدهم حکومت تشکیل دهند، حکومت فقها در ذیل حکومت ایشان، همانند حکومت مالک اشتر در عهد علی بن ابی طالب خواهد بود. و نه این که فی المثل در برهه ای که علی خانه نشینی پیشه کرده، اصحاب علی بخواهند حکومت تشکیل دهند و بگویند ما با حکم و نظر خود حکومت نمی کنیم، بلکه مبتنی بر تفکر علی بن ابی طالب حکومت می کنیم. همان گونه که این حالت اخیر بسیار عجیب می نماید، حکومت فقها در عصری که امام فقها، صلاح را در ترک حکومت و حتی حضور در عالم ظاهر کرده، نیز اعجاب برانگیز می نماید.

پاسخ: آری همان طور که گفته شد چه اشکالی دارد؟ آیا اینکه ظرفیت ظهور قیامت هنوز فراهم نشده به این معناست که زمینه ظهورِ نازل تر از قیامت هم فراهم نیست؟ آیا قیامت یک حقیقت تشکیکی هست یا نیست؟

اگر در اینجا مثل پست های قبلی اشکال کنید که "با استناد به منطق طیفی- تشکیکی، می‌توان ادعا کرد که حکومت سایر خلفا نیز به اندازه‌ی وسع محدود آنان، بر حق و دینی بوده. خصوصاً که خلفای صدراسلام، خود از نزدیک عهد محمدی را درک کرده بودند." پاسخ این است آری جایگاهی که بر آن تکیه زده بودند دینی بود چون بر جایگاه آقا رسول الله تکیه کرده بودند، برای همین مولی علی ترجیح دادند به گونه ای سکوت کنند که اساس حکومت از هم نپاشد. مثل اینکه اگر کسی دولت بازرگان یا دولت بنی صدر را تضعیف کند دولت انقلاب را تضعیف کرده. البته انتقاد به دولت اشکالی ندارد.  ولی عملکرد آنها کجا و عملکرد مولی علی علیه السلام کجا؟

و عملکرد خلفا که ابابکر در رابطه با نحوه مدیریتش گفت قرار است با فکر خودش اداره کند کجا؟ و عملکرد فقهای ما که تمام تلاش شان حاکمیت حکم خداست کجا؟

آیا حقیقتا مدیریت فقها به عنوان حکومت فقه آل محمد(ص) که ائمه علیهم السلام فرمودند: علینا القاءالاصول و علیکم التفریع، با حکومت خلفا یکی است؟ یا همان طور که قبلا گفته شد مشکل اساسی خلفا کنار زدن مجسمه عصمت بود. آیا فقهای ما مجسمه عصمت را کنار زده اند؟ آیا فقهای ما امام معصوم را خانه نشین کرده اند؟ آیا تفاوت حکومت خلفا با فقها روشن شد؟ به نظرم همین قدر بس است. در خانه اگر کس است، یک حرف بس است.

13_ فرمودید: در زمینه روایاتی که در باب "حکومت فقیه" ذکر شده نیز ذکر چند نکته خالی از  لطف نیست. اولاً محل نزاع، موضوع "لزوم وجود حکومت" نیست.

پاسخ: پس شما چرا یکی از پست های قبلی را اختصاص دادید به اینکه اساسا  هیچ یک از معصومین به دنبال حکومت نبودند؟ ممکن است بگوئید لزوم وجود حکومت را قبول دارید لکن ائمه علیهم السلام هیچ کدام به دنبال حکومت نبوده اند!! همین جا بنده به یکی از تناقضات فرمایشات شما اشاره کنم. مگر شما نگفتید که شیعه معتقد است حاکم باید فقط معصوم
باشد؟ یعنی قبول دارید که شیعه به دنبال حکومت است که قاعده عصمت برای حاکم را مطرح کرده است. از طرفی ادعا می کنید که ائمه(ع) هیچکدام به دنبال حکومت نبوده اند! آیا این تناقض نیست؟!!

 ضمن اینکه بنده از طریق روایاتی ثابت کردم که ائمه به دنبال تشکیل حکومت بودند که شما قبول نکردید. برای بنده همین یک روایت کافی ست که مولی علی(ع) فرمودند: انه لابد لالناس من امیر بر او فاجر. که برای همه بشریت در طول تاریخ می تواند حجت باشد.
14_ فرمودید: بلکه موضوع و محل نزاع، "لزوم تشکیل حکومت از جانب فقها" بود. به همین دلیل تمام روایاتی که از علی بن ابی طالب در این بحث ذکر شد، به کلی خارج از محل نزاع بود.

پاسخ: اولا: لزوم تشکیل حکومت از طریق نظرات مرحوم علامه در بالا به طور مفصل اثبات شد. بنده آن روایات را آوردم که اولا: ثابت کنم ائمه(ع) برای حکومت جایگاه قائل اند. ثانیا: فقها هم که پیرو ائمه(ع) هستند و قواعد کلی را دریافت می کنند و خودشان فروعات را از آن قواعد بیرون می کشند، باید برای تشکیل حکومت در حد خودشان تلاش کنند.

در ادامه شما می فرمائید که "مدعای نویسنده این بود که هیچ "روایتی" وجود ندارد که وظیفه تشکیل حکومت را به فقها سپرده باشد".

پاسخ: آیا یک دانه روایت وجود دارد که گفته باشد فقها باید نماز بخوانند؟! اگر شما یک چنین روایتی آوردید حساب! حرفای عجیبی می زنید!

15_ فرمودید: اساساً همین موضوع که منتقد تلاش کرده با استناد به روایات منقول از علی بن ابی طالب، از نظریه ولایت فقیه دفاع کند، نشان  از آن دارد که روایاتی که  همواره در دفاع از نظریه ولایت فقیه ذکر می‌شود، توان اثبات مدعاهای مدافعان این نظریه را ندارد. و گرنه نیاز به ذکر روایت جدیدی در این زمینه از سوی منتقد نمی شد.

پاسخ: خیلی این حرف عجیب بود!!

16_ فرمودید: ایشان همواره تلاش کرده اند با استناد به موضوع  "ظاهر و باطن" سخن آیت ا.. خمینی را خلاف دیگر سخنان صریح ایشان تفسیر کنند. آیت ا.. خمینی اصرار دارند که نباید اجازه داد که گروهک های تروریستی، موجب براندازی جمهوری اسلامی شوند و در صورت لزوم و برای حفظ این نظام هر کاری اعم از تجسس و غیر تجسس واجب است. اما در مقابل دوست منتقد با پیش کشیدن موضوع بی ربط "ظاهر و باطن" در صدد توجیه و تفسیر این سخن بر می آیند. ثانیاً اگر حفظ ظاهر نماز مهم است، بدین معنا نیست که حفظ ظاهر نماز اوجب واجبات است. و همواره در مواردی شکستن نماز جایز و بلکه واجب می شود. و نزاع این جاست که چرا حفظ ظاهر این نظام اوجب واجبات معرفی شده؟

پاسخ: اولا: از همین جا معلوم شد که نوشته بنده را چگونه و با چه سرعتی خوانده اید! کما اینکه از بی توجهی به مسائل مهم تری که مطرح کرده بودم نیز این موضوع روشن بود. در صورتی که بنده تمام نوشته شما را با دقت می خوانم. اصلا بحث ظاهر و باطن نماز را در جواب اشکال اوجب بودن نظام مطرح نکرده بودم. بلکه در رابطه با اینکه فرموده بودید نظریه ولایت فقیه برای سیاست و حکومت اصالت قائل است گفته بودم. لطفا دوباره رجوع کنید. ثانیا: در خود موضوع نماز، فارغ از واجبات دیگر آن، آیا صرف ظاهر نماز، اوجب از دیگر واجبات نماز- مثل ایستاده بودن و امثال ذلک نیست؟ مگر در خود نماز نداریم که اگر کسی مشکلی ندارد واجب است نماز را ایستاده بخواند؟ پس ایستاده نماز خواندن برای شخص سالم واجب است. حالا اگر شرایطی پیش آمد که نماز را نشسته خواندیم، آیا این انهدام نماز است؟!

برگردیم به بحث نظام. شما ابتدا می آئید بین نظام و احکامی مثل دروغ نگفتن و غیره تفکیک می کنید بعد می گوئید این حرف امام منجر به انهدام احکام می شود! در صورتی که نسبت دیگر احکام با نظام، مثل نسبت ایستاده نماز خواندن است با خود نماز!  فتأمل جیّدا!!

مگر احکامی مثل مسائل اخلاقی و غیره جدای از نظام است تا این اشکال پیش بیاید؟ چرا از همان ابتدا بین نظام و احکام اسلامی تفکیک میکنید تا بعد به این مشکل گرفتار شوید؟! فتأمل تأملا شدیدا!!

17_ فرمودید: مستند این ادعای{ظاهر وباطن} کدامیک از ادله دینی- عقل، نقل و سیره- است؟!

پاسخ: آیات و روایات متعددی که بحث ظاهر و باطن را مطرح کرده اند. مثلا : ان من شیء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم، یا روایات فراوانی که می فرمایند قرآن دارای ظاهر و باطن، بلکه بطون است.

از لحن همین سؤال شما به روشنی معلوم است وقتی از ادله دینی- عقل، نقل و سیره- سخن می گوئید منظورتان چیست! آیا هر آنچه شما از عقل و نقل و سیره خبر ندارید یا شاید قبول ندارید، جزء ادله دینی- عقل، نقل و سیره نیست؟! یعنی آیا عقل ونقل و سیره در همان چیزی خلاصه می شود که شما از آن اطلاع دارید؟ یا اینکه نه شما برتمام عقل و نقل و سیره، سیطره و تسلط کامل دارید؟

18_ فرمودید: تعبیر آیت ا.. خمینی مبنی بر این که "حفظ نظام اوجب واجبات است" ناظر به حفظ ساختار حکومت جمهوری اسلامی است. و اصلاً ربطی به حفظ ماهیت دینی و یا عدالت طلبانه آن ندارد. اما مگر منظور از این سخن این بود که آیت ا.. خمینی به حفظ ماهیت دینی و یا عدالتخواهانه نظام بی توجه بوده اند؟!
پاسخ: خواهشا از این شوخی ها با ما نکنید!

19_ فرمودید: باز هم به این سوال پاسخی داده نمی شود که چرا علی که حفظ حکومت علوی را اوجب واجبات می دانست با همان چهار نفر قیام نکرد و اوجب را رها کرد و به گردآوری قرآن پرداخت؟!

پاسخ: در تکمیل پاسخ قبلی که گفتم هرگز از رفتار علی علیه السلام در دفن پیامبر بر نمی آید که ایشان حکومت را اوجب واجبات نمی دانسته اند باید عرض کنم که اتفاقا از رفتار علی علیه السلام در برخورد با سقیفه سازان و کسانی که آن جسارت را به همسر ایشان زهرای اطهر سلام الله علیها کردند و ایشان را به شهادت رساندند  به روشنی بر می آید که ایشان حفظ حکومت اسلام را اوجب واجبات می دانستند! چطور؟ به این شکل که ایشان فقط به خاطر اینکه وحدت جامعه مسلمین به هم نخورد و اسلام از هم نپاشد حتی از حق خودش و همسرش گذشتند و تاریخ شاهد است که چه کمک های بزرگی که به خلفا نکردند تا مبادا حکومت اسلامی تضعیف شده و از پا درآید. وقتی که دیدند حق حاکمیتش را ضایع کردند قیام نکرد. چرا که حفظ اسلام به مراتب مهم تر از هر چیز دیگر است. چون در آن زمان دشمن از بیرون منتظر بود که کوچک ترین تفرقه ای بین مسلمین به و جود بیاید و از فرصت استفاده کند و کار اسلام را تمام کند. لذا علی علیه السلام خار در چشم و استخوان در گلو سکوت کرد. آیا این رفتار بزرگ ترین دلیل بر این که او حفظ کیان اسلام را اوجب واجبات می دانست نمی باشد؟ می دانم چه اشکالی می خواهی بکنی. می خواهی اشکال کنی که علی علیه السلام  برای ساختارِ حکومت هرگز اوجب واجبات قائل نبود. بالاخره حکومت را به هر معنایی بگیرید علی علیه السلام حاضر نشد آن حکومت هر چند خلفا حاکم باشند از بین برود. و این رفتار علی گونه بارها در جمهوری اسلامی دیده شده که چه گذشت های عظیمی از بعضی مسئولین منحرف نموده است. در حالی که می توانست طوری دیگر رفتار کند.

20_ فرمودید: بر خلاف تصور رایج، این باور که برای حفظ دین همواره باید مال و جان را فدا کرد نیز یک باور فاسد و غیردینی است.

پاسخ: کسی نگفت همواره باید این کار صورت بگیرد که شما اینقدر شلوغش کردید و گفتید تصوری رایج است. لکن مواردی بوده که این کار صورت گرفته. مثل جنگ های صدر اسلام و شهدای خونین کفن آن.

21_ فرمودید: اجمال مطلب این بود که برخلاف باورهای موهوم رایج،  حسین بن علی به هیچ وجه در پی جنگ با یزید نبود. تنها معتقد بود که به دلیل این که یزید علناً رفتار اسلامی را کنار نهاده، حاضر نیست با وی به عنوان "خلیفه مسلمانان" بیعت کند.

پاسخ: همین قدر بگویم که در رابطه با حرکت سیدالشهدا علیه السلام  باید به اندازه چند کتاب برایت بنویسم! لذا بهتر است بگذرم!

22_ فرمودید: {علی علیه السلام}حاضر نبود برای حفظ نظام خود فی المثل آب را بر سپاه معاویه ببندد.

پاسخ: چرا اصل را رها می کنید و به فرع می چسبید؟ آیا در مقابل معاویه ایستاد یا نایستاد؟آیا به جنگ معاویه رفت یا نرفت؟ آیا خون خوارج را بر زمین ریخت یا نریخت؟ آیا با طلحه و زبیر جنگید یا نجنگید؟

23_ فرمودید: اما منتقد کامنت نویس به این تناقض این گونه پاسخ می دهد که هیچ تناقضی در کار نیست، چرا که "همواره" ترک احکام ضرورت ندارد. بلکه جنین چیزی تنها "گاهی اوقات" ضرورت می یابد!و با این پاسخ، سعی در رفع این تناقض دارد. که سست بودن این پاسخ، روشن و بدون نیاز به شرح است.

پاسخ: البته پاسخ بعدی بنده مشروح تر بود. چه کنم که عادت شما پرداختن به فروعات است. در پاسخ بعدی گفتم که: لا اله الا الله! کی و کجا  حضرت امام رضوان الله تعالی علیه فرمودند که برای حفظ نظام  باید تمام احکام منهدم شود؟! فرمودند اگر احیانا چنین موردی پیش آمد که معلوم نیست پیش می آید یا نه، حفظ نظام اوجب واجبات است. این نتیجه ایست که شما به پای این نظریه گذاشته اید. و در حقیقت نتیجه ایست که خود شما گرفته اید. از کجای اوجب بودن حفظ نظام چنین نتیجه ای بیرون آمد؟ اینکه گفته شد برای حفظ نظام در بعضی موارد باید از بعضی واجبات دست کشید، چطور این نتیجه را گرفتید که احکام منهدم می شود. مگر بناست دائما و پیوسته چنین کاری صورت بگیرد؟ و هدف از تشکیل نظام این است که شبانه روز واجبات را کنار بگذارد و احکام را منهدم کند تا نظام حفظ شود؟ یعنی در حقیقت شما می خواهید بگوئید که نظام با تمام وجود برنامه ریزی می کند و هزینه صرف می کند و نیرو استخدام می کند تا احکام را تعطیل کند! به نظرم اگر کمی هم از عالَم ذهن بیرون بیائیم و سری هم به خارج بزنیم بد نیست. تا به کی در پستوی ذهن باید ماند و چشم ها را بست. ممکن است بگوئید این نتیجه خود به خود از این حرف بیرون می آید. آری چنین نتیجه ای در عالَم ذهن می آید. لکن در خارج اینگونه نیست.

24_ پاسخ ندادید که چه تفاوتی بین ادعای شما مبنی بر اینکه نظریه ولایت فقیه از عقل و نقل استنباط نمی شود، با ادعای  اهل سنت که می گویند "امامت" از عقل و نقل استنباط نمی شود چیست؟

عذر خواهم که مطالب طولانی شد چاره ای نبود.

با سلام مجدد و ممنون از جواب شما

ببخشید اگه درست بگم حدود 36 ساله که داریم با ولایت فقیه کشورمون را اداره می کنیم و اکثر مردم بدون اینکه کتابی در رابطه با ولایت فقیه خونده باشند ولایت فقیه را قبول دارند و خیلی ها به خاطر اون کشته شده اند. حالا اگه ولایت فقیه درست نباشه تکلیف اینها و البته ما چیه؟ در ضمن اگه مردم می خواستند اول انقلاب برند مطالعه کنند و بعد از امام خمینی حمایت کنند که حالا حالاها شاه سر کار بود/

سلام علیکم آقا مجید؛

اولا: اشکالات بنده اگر چه با اشکالات دوستان دیگر شبیه است لکن رویکرد دیگری دارم. همان طور که قبلا اشاره کردم خیلی به دنبال پرداختن به جزئیات مطالب نیستم بلکه پرداختن به جزئیات مقدمه است برای کار دیگری.

ثانیا: آن دی وی دی ِ نقد را در همان ایام کامل مشاهده کردم و از مباحث قبلی غافل نبوده و عقب نیستم. و همین قدر بگویم که برخورد منقدین با آن کتاب بدترین نوع برخورد بود.  آن کار مثل این می ماند که کسانی موجود زنده ای را بر روی میزی قرار داده و آن را عضو عضو  و قطعه قطعه کرده و  لابلای آن اعضا و قطعات را بگردند و بعد مدعی شوند که این موجود روح ندارد. در صورتی باید نگاه دیگری را دنبال می کردند.لذا رویکرد از اساس غلط بود. چرا که با آن رویکرد حتی می توان قرآن را به همان شکل مورد نقادی قرار داد. در حالی قرآن از ما تدبر می خواهد تا وجه باطنیِ آن بر ما رخ نمایاند. البته فعلا بحث آن دی وی دی نیست بحث چیز دیگری است.

و شما طوری گفتید که آن مباحث مورد نقادی قرار گرفته که گویا مؤلف از آن مباحث پشیمان شده، توبه کرده و دستور جمع آوری آن کتاب را داده! مگر صرف نقادی به معنای حق بودن و درست بودنِ آن انتقادات است؟!

بنده بنا دارم انشاالله از آن سکولاریسم پنهانی که در اندیشه نگارنده و امثال او  وجود دارد  پرده بردارم. کما اینکه به نظرم تا به حال اشاراتی در این مورد داشته ام.

سلام علیکم آقا مجید

همان طور که قبلا گفتم بنده در مورد فهم مبانی تفکر حضرت امام رضوان الله تعالی علیه ادعایی ندارم چرا که این موضوع باید در "خارج" و در خلال بحث ها خودش را نشان دهد نه در تصور ذهنی.

چشم، بنده انشاالله سر فرصت دوباره به آن دی وی دی رجوع خواهم کرد. لکن سوبژکتیویته ای که در کلام بعضی از اساتید هست با آنچه آقای دهقانی می گویند فقط یک اشتراک لفظی ست. چرا که هر کدام مقصود خاصی را در نظر دارند. البته این نظر بنده است.

اما در مورد این سؤال که فرمودید "آیا امکان دارد دفاع از یک تفکر به دلیل نشناختن صحیح مبانی ومبادی آن تفکر باشد؟" باید عرض کنم که آری امکان دارد. مثلا طرف فقط فریب ظاهر الفاظ را خورده و از مبادی پشت آن فکر غافل باشد. و وقتی متوجه ان مبادی شود تجدید نظر کند.

ضمنا خواهش میکنم اجازه دهید فعلا بحث ما با نگارنده در مسیر خودش جلو برود.

1_ به نظرم همان طور که حدس می زدم دارید یک نحوه دیکتاتوری و سانسور فکری ترتیب می دهید. هر چند خیلی نامرئی.

2_ فرمودید برای نگارنده و دیگران پرداختن به این مطالب طولانی خسته کننده است. اولا: شما به دیگران چه کار دارید؟ دیگران صاحب اختیار خودشان اند. خواستند بخوانند، نخواستند نخوانند. ثانیا: خود شما در عین اینکه می فرمائید پرداختن به آن برایم خسته کننده است، می فرمائید آن مطالب را تقطیع کرده و هر کدام را ذیل قسمت مربوطه قرار دهم تا به آن بپردازید! اینکه به نظرم برای شما خیلی فرق نکرد. چون بالاخره شما باید به همه مطالب بپردازید.

3_ این همه ما برای خواندن و پاسخ دادن به مطالب شما وقت گذاشتیم شما هم به خودتان زحمت بدهید و به اندازه یک چندمی که ما برای مطالب طولانی شما وقت گذاشتیم وقت بگذارید.

4_ آیا به نظرتان این نحوه تعیین تکلیف کردن برای ادامه بحث خلاف حریت و مروت فکری نیست؟

5_ به نظرم لزومی نداشت نسبت به استاد طاهرزاده و اندیشه ایشان و شاگردان ایشان به این شکل نیش زده و زهرِ تلخ خود را خالی کنید.

6_  شما در روز روشن و جلوی چشمان این حقیر سخنان بنده را تأویل می کنید چه برسد به کسانی مثل حضرت امام که از دنیا رفته اند. بنده کی گفتم :"می‌ توان- و بلکه ضرورت دارد- از همان ابتدا در هر بحثی به صحبت پیرامون مبادی پرداخت."؟!!!  بلکه گفتم بدون در نظر گرفتن مبادی فهم یک اندیشه محال است.

یا اینکه کی و کجا گفتم:"مبادی تفکر بسان هوایی است که اطراف ما را گرفته و آنچنان بر ما احاطه دارد که نباید تصور کنیم به این راحتی می توانیم آن را فهم کنیم."؟!! بلکه گفتم مبادی مبنای تفکر ما را تشکیل می دهد و ما دائما ذیل آن مبادی قرار داریم. گر"مبادی" آمد و در تو نشست/ هر کجا که می روی آن با تو هست!

حرفم این بود که مگر شما نمی گوئید که باید در رابطه با نظریه ی ولایت فقیه به عقل و نقل رجوع کرد؟ بنده می گویم نقل محکماتی دارد و متشابهاتی. بدون در نظر داشتن محکمات محال است متشابهات را فهمید. لکن شما می گوئید باید در بحث ولایت فقیه، آیات و روایات مربوط به آن را برید و جدا کرد و منقطع از آیات و روایات دیگر بررسی کرد. اما بنده معتقدم نمی توان با غفلت از آیات دیگر این کار را کرد. ولی شما معتقدید می شود و دارید هم همین کار را می کنید.

بنده معتقدم خود نظریه ولایت فقیه ذیل محکمات دیگری قرار دارد نباید از آن ها غفلت کرد. کما اینکه یکی از دوستان در همان شماره اول شبیه همین اشکال را در کامنت کردند و شما پاسخ ندادید.

7_ خواهشا سخنان بنده را عینا نقل کنید بعد نقد کنید. همان کاری این حقیر  با نوشته های شما می کنم. چرا تأویل و تفسیر میکنید بعد رد می کنید؟!!

8_ به گمانم در رابطه با بحث مبادی هنوز شما مراد و مقصودِ این حقیر را متوجه نشده اید. و این شاید برمی گردد به همان تفاوت مبادیِ دو طرف.

9_ فرمودید کل مکانیسم ارائه شده از سوی این حقیر به یک نیهیلیسم منتهی می شود. و فرمودید با این مقدمات پیش از هر گفت و گویی پایان آن را اعلام کرده ام.

اولا: آنچه این حقیر گفتم از آیات و روایات بود. همان طور که گفتم اگر اشکالی دارید به قرآن وراد کنید نه به بنده. قرآن می فرماید: ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین. آب پاک را ریخت روی دست همه! می فرماید این کتاب را یک عده ی خاصی می فهمند. حالا شما معتقدید که قرآن از همان صفحه اولش و از همان ابتدا پایان کار را اعلام کرده، این دیگر به بنده ربطی ندارد! بروید مسئله تان را با قرآن حل کنید. یا قرآن می فرماید: "و جعلنا علی قلوبهم اکنة ان یفقهوه" یک عده ای نمی توانند قرآن را بفهمند و در آن تفقه کنند. چرا نسبت بی ربط نیهیلیسم را به بنده می دهید؟!

ثانیا: اگر چه ممکن است بنده نیهیلیسم باشم لکن نه به آن معنایی که مقصود شماست. معنای نیهیلیسم و نیست انگاری به روشنی از خودِ واژه ی آن معلوم و روشن است. وقتی ما معتقدیم  فلانی نیست انگار است، یعنی او "می انگارد" که نیست، می انگارد یعنی "می پندارد". می پندارد یعنی "توهم" می کند و "خیال" می کند که "نیست". حالا چه چیز را می پندارد که "نیست"؟ "وجود" را! چه "وجود" خودش را و چه وجودات دیگر را. یعنی این کسی که گرفتار نیست انگاری شده و در نتیجه گرفتار سکولاریسم شده، او از درک "وجود" جاری در عالَم محروم شده لذا می پندارد که آن "وجود" نیست. و همه ی عالَم را منقطع و جدا از هم می بیند. "خود وهمی اش" را منقطع از عالَم می پندارد. "عالَم" را منقطع از هم و متکثر می پندارد. در نتیجه سیاستِ دینی را از دیانتش جدا می پندارد. اندیشه های دینی را منقطع از مبادی اش می پندارد و قس علی هذا.

10_ وقتی مبادیِ دو نفر با هم فرق داشت محال است که این ها با مبادی ای که دارند بتوانند مثل هم فکر کنند. چرا که تفکر ریشه در مبادی دارد. وقتی کسی مبادی اش با مبادی شما فرق میکند، چطور شما انتظار دارید مثل شما فکر کند؟! این از محالات است لا ریب فیه. این همه کینه توزی و زهر پاشی لازم نیست. افرادی که نام بردید مبادی شان اساسا با شما فرق می کند. لذا چاره ای جز آنچه فکر می کنند ندارند. زورَکی که نیست! همان طور که آن ها به شما زور نمی کنند. برای همین بنده این همه بر روی مبادی تکیه کردم. از همان ابتدا گفتم وقتی ما بفهمیم که مبادی دو طرف متفاوت است، کینه توزی و نیش زدن را کنار می گذاریم. چرا که همدیگر را درک می کنیم و می فهمیم که نمی توانیم مثل هم فکر کنیم. این از برکات حداقلیِ فهم تفاوت مبادی است.

11_ حالا با این مقدمات و آنچه در کامنت ها گفته شد، می خواهم عرض کنم اساسا پرداختن شما به اندیشه حضرت امام رضوان الله تعالی علیه  هم عجیب و غریب است و هم عجیب و غریب نیست! چرا که مبادی شما با امام زمین تا آسمان فرق می کند. لذا ایشان هرگز نمی توانند مثل شما فکر کنند. و شما هم با مبادیِ فعلی تان محال است امام را بفهمید. یعنی شما به لحاظ فکری طبیعی ست که نظریات ایشان را نپذیرید چون نمی فهمید. چرا که مبادی متفاوت است. وقتی مبادی مختلف بود تفکرات حاصل از آن هم مختلف است. شما وقتی با مبادیِ خودتان به نقل و عقل رجوع می کنید یک نتیجه می گیرید، حضرت امام هم یک نتیجه می گیرند. حضرت امام به نظریه ولایت فقیه می رسند و شما درست عکس این نظریه را نتیجه می گیرید. مگر افلاطون ننوشته بودند که هر کس هندسه نمی داند وارد نشود؟ یعنی بدون بعضی مقدمات نمی شود هر فکری را فهمید. حضرت امام نظر به اسماءالله جاری در عالَم- یا همان "وجود"-  به شکل فلبی و حضوری دارند و بر آن اساس فکر می کنند و نظریه می دهند.

12_ خواهشا اگر می خواهید بحث را ادامه بدهید حرفای بنده را تفسیر به رأی نکنید. عینا نقل کنید.

فرمودید:به نظر می‌رسد چون مبادی ما با یکدیگر فرق می‌کند، نمی توانیم با یکدیگر گفت و گو کنیم.

چرا با هم می توانیم گفت و گو داشته باشیم. لکن با در نظر داشتن تفاوت مبادی و درک متقابل همدیگر.

و فکر می کنم برای همین استاد طاهرزاده با شما به آن شکلی که می گوئید حاضر به گفت و گو نیستند. چون شما اساسا برای تفاوت مبادی جایگاهی قائل نیستید.

با درک تفاوت مبادی کینه ها از میان برمی خیزد و تفاهم صورت می گیرد و می فهمیم طرفمان دارد چه می گوید. همان طور که شما نمی فهمید استاد طاهرزاده چه می گوید چون نظر به مبادی ایشان ندارید. ولی ایشان خوب می فهمند شما چه می گوئید چون به مبادی شما نظر دارند. لذا شما را درک می کنند و لی شما ایشان را درک نمی کنید.

1_ حقیقتا حدس می زدم که بخواهید ادامه این بحث را متوقف کنید.

2_ فرمودید بحث شما با ما فاقد فایده و آب در هاون کوبیدن است.

حقیقتا بحث اگر با غفلت از مبادی همدیگر باشد، این نتیجه ای که گرفته اید، بسیار درست و دقیق است. چرا که کسانی که مبادی شان با شما فرق می کند، هرگز نمی توانند مثل شما فکر کنند. لذا از این نتیجه یک میلی متر هم کوتام نیایید. برای همین است که عده ای هم نظرشان همین است که بحث کردن با شما - با رویکرد شما- عین آب در هاون کوبیدن است.

3_ فرمودید: اینجانب آن قدر به مبانی شما و تفکر استاد طاهرزاده آشنا هستم که حتی می توانم از خود شما نیز این مبانی را بهتر تشریح کنم.

اولا: مگر کسی گفته که شما از آن مبانی ای که فرمودید بی اطلاع هستید یا اطلاعتان در رابطه با آن مبادی کم است که می خواهید خودتان را به زحمت بیندازید؟

ثانیا: شما را به هر که می پرستید قسم می دهم که  اگر می خواهید با همان رویکردی که  در آن "دی  وی دی" این کار را کردید بکنید، نه الان و نه بعدا و نه هیچ وقت دیگر خودتان را به زحمت نیندازید. چرا که اگر میلیاردها صفحه کاغذ حروف الفبا تحویل دهید و کاغذ سیاه کنید، فایده ای ندارد. چون آن کار مثل این می ماند که موجود زنده ای را بر روی میزی قرار دهند و با ساتور آن را عضو عضو کرده و قطعه قطعه کنند  و بعد  لابلای آن اعضا و قطعات به دنبال روح آن موجود بگردند. اگر تا صبح قیامت آن موجود را ریز ریز کنند و این کار را ادامه دهند فایده ندارد. چرا که رویکرد از اساس غلط است. لو کانو تعلمون.

3_ حقیقتا این شما و دوستتان مجید بودیدکه بحث را منحرف کردید و به این سمت کشاندید. در حالی که بنده داشتم با طرح مقدماتی در رابطه با ولایت فقیه با شما بحث می کردم و حاضرم ادامه دهم.

سلام علیکم آقا مجید عزیز؛

اولا: از شما گلایه دارم. چرا که یکی از کسانی که باعث شدند بحث از مسیر خودش خارج شود شما بودید. هر چند که خودم هم مقصر بودم. اگر بحث ادامه می یافت مسائل مهمی برایتان روشن می شد.

ثانیا: در رابطه با سؤالاتی که پرسیدید پاسخ کلّیِ بنده همان پاسخ قبلی است. یعنی این مسائل باید در خارج و در خلال مباحث خودش را نشان دهد.

ثالثا: اگر بخواهم به سؤالات شما بزرگوار به تفصیل پاسخ دهم، باید خدمتتان عرض کنم که هر کس به حکم آیه فطرت( فطرت الله التی فطر الناس علیها)  دارای فطرت است. چه مؤمن و چه کافر.

گاهی این فطرت در مسیر خاموشی و دفن شدن قرار می گیرد. فرمود: و قد خاب من دسّها، یعنی خسران زده شد، سرمایه را از دست داد آن کسی که با این فطرت خدادادی دسیسه کرده و آن را به طور کلی ذیل عقاید وهمی، اخلاق سوء و اعمال پلید دفن نمود. دسیسه همان طور که قبلا بیان شد یعنی خاک را کنار زدن و چیزی را در درون آن قرار دادن و سپس خاک ها را بر روی آن چیز ریختن و دفن نمودن. أم یدسّه فی التراب.

حال اگر این فطرت دفن شد نه حق را می فهمد و نه باطل را می شناسد. چه بسا فریب ظاهر الفاظ و چشم بندیِ یک فکر را خورده و جذب آن شود. چون فطرتش که چراغ درونی است، خاموش یا کور شده. لذا نمی تواند آنچه را که از جنس فطرتش  هست را شناخته و به سوی آن حرکت کند. چرا که فرمود: "نوریان مر نوریان را طالبند". بلکه برعکس ممکن است آن چیزهای که فطرتش را دفن نموده خودِ حقیقی اش توهم کند و از بابِ "ناریان مر ناریان را جاذبند" به سمت افکار باطل و غیر حقیقی جذب شود. به تعبیری که قبلا گفته شد آن مبادی ای که در جان او تشکیل شده او را راهبری کرده و به سوی ناریان می کشاند.

لکن اگر فطرت دفن نشده یا کامل دفن نشده باشد و سوسویی از آن باقی باشد، چون فطرت ذاتا طالب کمال است و به سمت آن کشش دارد، آن نوری را که در بیرون، "شدید تر" از فطرت درون است را می شناسد و به سمت آن راه می افتد. نوریان مر نوریان را جاذبند.(سعی کنید به این مصرع ها "وجودی" نگاه کنید). چرا که بین نور ضعیف با نور شدید "رابطه ای وجودی" برقرار است. بین فطرت هر کس با حقایق وجودی رابطه ی وجودی برقرار است. لذا است که شما در زیارات انشاالله ائمه علیهم السلام را انعکاس فطرت خودتان که شدیدتر است می یابید و جذب آن انوار قدسی می شوید. الّا اینکه خدای ناکرده با فطرت کاری کرده باشیم که آن چشمی که باید داشته باشد را نداشته باشد.

پس اهل البیت علیهم السلام که به حکم آیه تطهیر تکوینا در عصمت اند، -عین آب که ذاتا عین تری است آن عزیزان هم ذاتا عین عصمت اند-  از هر گونه حجابی مبرّا و پاک اند، لذا آن نور "شدیدتر" را که در خارج از فطرت شان – نه جدا از فطرت شان- هست، یعنی "وجود مطلقِ"  پروردگارشان را که عین وجود است را می شناسند و به سمت آن مجذوب و در حرکتند.

 امثال حضرت امام رضوان الله تعالی علیه با توجه به مبادی که در جان شان تشکیل شده و به صورت های مختلف از ایشان ظاهر شد، نشان دادند که مبادی ایشان به کجا اشاره دارد و چه نسبتی با نور قدسی اهل البیت – که شدیدتر از ایشان است- برقرار کرده اند. این را درافکار و دراعمال ایشان، که به صورت های مختلف ظاهر شد می توان دنبال کرد.

(همین جا بگویم که مراد بنده از مبادی یک مفهوم ذهنی نیست، بلکه یک  " حقیقتِ وجودی" است. که خلط این دو معنا باعث شد منظور بنده از مبادی فهم نشود)

اما اینکه فرمودید از کجا بفهمم که دیگران مبادی آقای دهقانی را فهمیده اند و از کجا که شما مباحث ایشان را تکه تکه کرده و از باطن آن غافل اید؟

همان طور که قبلا گفته شد هر اندیشه ای محکماتی دارد و متشابهاتی. و محکمات به طور کلی همان نقاط اصلی یک اندیشه و متشابهات آن نقطه های چند پهلوی یک اندیشه است. که در محکمات روح کلی آن اندیشه تجلی کرده ولی در متشابهات به این شدت تجلی نکرده و پنهان است. مثلا آیه شریفه " لیس کمثله شیء" گفته اند از محکمات آیات است. و آیه "وجاء ربک" از متشابهات است. چرا که خدا راه نمی رود.

اگر کسی به جای پرداختن به محکمات یک اندیشه صرفا به متشابهات یک اندیشه پرداخت و آن متشابهات را از محکمات آن منقطع و جدا کرد، چنین کسی نمی تواند به مبادی آن اندیشه نزدیک شود. پرداختن به محکمات زمینه ی نزدیک شدن به مبادی است. بنده سعی داشتم به محکمات نگارنده پرداخته و آن را زمینه ی نزدیک شدن به مبادی آن قرار دهم. کما اینکه به نظر خودم تا حدی این کار را کردم و بعضی مسائل را بحمدالله روشن نمودم. این همان طور که گفتم در خلال مباحث روشن می شود و شد.

لکن در آن "دی وی دی" به جای پرداختن به محکمات به متشابهات پرداخته شده بود. فکر می کنم اساسی ترین حرف آن کتاب رجوع به "هستی" و "وجود" به شکل قلبی وحضوری  آن است. و در مقابل در آن کتاب ادعا شده بود که سوبژکتیویته یعنی: غفلتِ حضوری از وجود جاری در تمام هستی، نه غفلت حصولی! ( البته بنده در توانم نیست که این بحث را به آن شکل ارائه دهم خواهش می کنم به آن مباحث رجوع کنید) اما شما دیدید که منتقدین به چه چیزهایی پرداختند. که پیشنهاد می کنم فعلا خیلی به آن دی وی دی نپردازیم چرا که فرصت زیادی می طلبد.

اما اینکه فرمودید از کجا که این حقیر مبادی  امام را درک کرده باشم؟

پاسخ این است که این قضیه باید در خارج و در خلال مباحث روشن شود و مدعی باید به کمک آثار حضرت امام آن را اثبات کند. یا به تعبیری اگر بنده توانستم آن را در حد خودم تفصیل دهم و فطرت شما هم تصدیق کرد مدعی در ادعایش صادق بوده.

سلام آقا مجید عزیز؛

حقیقتا نه تنها این کار شما برایم مسخره نبود بلکه انتظارش را می کشیدم.

لکن باید برایتان روشن کنم که این کار چیست و ریشه در چه نوع نگاهی دارد. کما اینکه قبلا هم بحمدالله  روشن شده است:

اولا: حقیقتا اگر جرأت می داشتم قسم می خوردم که آنچه شما عینا از ظاهرِ نوشته ی این حقیر برایم ارسال کردید- هر چند عینا نوشته این حقیر بود-  لکن نوشته ی این حقیر نبوده! چرا که اساسا مقصد و مقصودی که این حقیر از آن نوشته منظورم بود درست عکس همان چیزی بود که شما منظورتان بود.

مثالی می زنم تا منظورم را بهتر بفهمید: بنده حقیقتا این که فرمودید"افرادی امثال آیت الله خمینی و آقای طاهرزاده چگونه دین را تبدیل به بوستینی وارونه کرده اند" با تمام وجود قبول دارم. لکن کدام دین را؟ آن دینی را که شما قبول دارید و فهمیده اید. یعنی این شخصیت هایی که نام بردید حقیقتا آن دینی که شما بدان رسیده اید را، تبدیل به پوستینی وارونه کرده اند و آن را پوشیده اند. یا به تعبیر دیگر آن بزرگان دقیقا آن دینی که شما  قبول دارید را برعکس کرده اند و پوشیده اند. لذا به یک معنا این حرف شما کاملا صحیح است. چرا که وقتی شما لفظ دین را به کار می برید، مصداقش همان دینی ست که در ذهن دارید و آن را پذیرفته اید. برای همین قبلا گفتم که لفظی مثل سوبژکتیویته در تعابیر این و آن یک اشتراک لفظی است که هر کدام مقصودی را در نظر دارند. الّا اینکه بگوئید منظور شما از دین در جمله ی "افرادی امثال آیت الله خمینی و آقای طاهرزاده چگونه دین را تبدیل به بوستینی وارونه کرده اند" غیر از آن چیزی ست که پذیرفته اید!!!! اگر این را بگوئید کار را خراب تر می کنید!

بیشتر توضیح میدهم: اگر بنده مثلا گفتم دین را قبول دارم. و شما بلافاصله آمدید و گفتید عباس گفته دین را قبول دارد، همان جا می گویم دروغ می گویی! چرا که مراد و مقصود من از دین یک چیز بود و مراد و مقصود شما یک چیز دیگر.

پس بنده نه تنها این کار را مسخره نمی دانم بلکه این کار را لازمه ی مبادیِ شما می دانم. چرا که وقتی مبادی از "وجود" – به همان معنایی که قبلا گفتم- غافل بود، از وجودِ واژه ها و معانیِ آن هم غافل است. در نتیجه واژه ها را از باطن آن جدا می کند. وقتی این کار را کرد به واژه ها معنایی منشعب و برخواسته از مبادیِ خود می دهد. این یعنی سکولاریسمی که ریشه در نیهیلسم دارد. البته با همان معنایی که قبلا از آن دو واژه گفتم.

اما در مورد اینکه فرمودید: "الفاظ دینی و فلسفی ( فطرت، حضور، حصول، اشراق، تشکیک، وجود، اهل البیت، مبادی، مبانی، محکمات، متشابهات و ...)چگونه می تواند تبدیل به ایدئولوژی شود  و فردی که دچار ایدئولوژی است ناخواسته از این الفاظ برای اثبات نظر ایدئولوژی خود استفاده کند و نداند که این استفاده مانند شمشیر دو لبه ایی عمل می کند که با یک ضربه به سر خصم ضربه ایی محکمتر به گردن خود وارد می کند." باید عرض کنم که:

اولا: دیدید که هیچ ضربه ای به گردن این حقیر اصابت نکرد! به همان دلیلی که در بالا توضیح دادم.

ثانیا: بنده قبل از استفاده از واژه های مذکور، یا هم زمان با استفاده ی از آن ها، مراد و مقصودم  را از به کار بردن آن واژه ها معلوم کرده ام و گفته ام با این واژه ها به کجا اشاره دارم. به جایی اشاره دارم که غیر از جایی است که شما با آن واژه ها بدان اشاره دارید.

ثالثا: حالا با توجه به آنچه گفته شد چه کسی هم ضربه بر فرقش نشست و هم بر گردنش؟!

حرف های دیگری در زمینه به کار بردن واژه ی "ایدئولوژیست" در کلام شما و هم فکران تان دارم باشد انشاالله برای وقتش.

سلام مجید جان؛

اولا: بنده گفتم بعضی الفاظ نزد بعضی ها اشتراک لفظی است نه همه جا که شما برگردید و بگوئید:" به طور مثال وقتی که مردم گفتن ما. دین آیت الله خمینی را قبول داریم انها دروغ می‌گفتند چرا که در نزد مردم. وآیت الله  خمینی یک اشتراک لفظی بود و یا وقتی ک آقای طاهرزاده واژه سوبژکتویته را ب کار میبرند این واژه بین ایشان وا بداع کننده این واژه اشتراک لفظی پیش آمده ویا اگر شما بگویید ک از دین آقای طاهرزاده زاده و آیت الله خمینی دفاع میکنید من میگویم دروغ میگوید زیرا ک دین در نزد شما باایشان یک اشتراک لفظی است"!!!!

ثانیا: آیا هیچ فکر کرده اید که شما واژه "ایدئولوژی" را به نفع خودتان مصادره کرده اید و هر کسی را که غیر از شما فکر می کند به ایدئولوژیست متهم می کنید؟! آیا می توانید فکر کنید که شما لفظ "ایدئولوژی" را تبدیل به ایدئولوژی کرده اید و شما و دوستان تان که دچار ایدئولوژیِ خودتان هستید ناخواسته از لفظ "ایدئولوژی" برای نظر ایدئولوژی خودتان استفاده می کنید؟! و هر کسی را که غیر از شما فکر می کند را با چماق ایدئولوژیست سرکوب می کنید؟!

و ندانید که این استفاده مانند شمشیر دو لبه ایی عمل می کند که با یک ضربه به سر خصم ضربه ایی محکمتر به گردن خود وارد می کند.به طور مثال در مورد لفظ " ایدئولوژی" یک فرد ایدئولوژی اندیش می تواند هر جا که فردی یا افرادی افکار ایشان را نبذیرد را متهم به ایدئولوژی کند در صورتی که این واژه می تواند فرد ایدئولوژیست را هم متهم به ایدئولوژی کند!!!!

البته به قول شما از این نوع برخورد ها امروز در جامعه ی جهانی بسیار دیده میشود مانند حقوق بشر، مبارزه با تروریسم، مبارزه با فقر آزادی و عدالت و ایدئولوژیست!!! و ... که هر کشوری با استفاده کردن از این الفاظ قصد اثبات حقانیت خود را دارد!!

پس دوستان خواننده توجه داشته باشند که ایدئولوژی چگونه میتواند الفاظ- حتی لفظ ایدئولوژی- را به سود خود مصادره کند!

شما و دوستان تان اگر از همان ابتدا قبول می کردید که هرکس مبادیِ مخصوص به خودش را دارد و بر اساس آن مبادی تفکر می کند و هیچ وقت نمی تواند با آن مبادی مثل دیگری- که مبادی شان با هم متفاوت است- فکر کند، هیچ وقت کار به اینجا نمی کشید.

برای همین بنده گفتم بعضی ها شما را درک می کنند- نه به این معنا که مبادی شما را می شناسند یا نمی شناسند- لکن شما اصلا آن ها را درک نمی کنید.

آن ها خوب درک می کنند که شما از کدام پایه سخن می گوئید ولی شما اصلا به این توجه ندارید. این بدان معنا نبود که شما مبادی آن ها را می شناسید یا نمی شناسید یا آن ها مبادی شما را می شناسند یا نمی شناسند، تا اینکه آقای دهقانی برگردند با یک لحن خاصی آن جملات را بنویسند که مثلا از خود شما و استاد طاهرزاده بهتر می توانم مبانی تان را برایتان تشریح کنم یا اینکه بگویند هیچ کس مبادی ایشان را نمی شناسد. لکن به این معنا بود که آن ها شما را درک می کنند ولی شما آن ها را درک نمی کنید!

حال با توجه به آنچه گذشت بنده به شما و آقای دهقانی و همه کسانی که با شما همفکر هستند چند تا پیشنهاد صمیمانه و محبت آمیز و به دور از تکبر داشتم:

1_ بیائید به مشترکاتی که با همدیگر داریم بیشتر تکیه کنیم نسبت به اختلافاتی که با همدیگر داریم.

2_ آن هایی که مثل شما فکر نمی کنند لکن ذیل اسلام قرار دارند، اگر دروغ می گویند بر اساس آیات قرآن دروغ آن ها دامن گیرشان خواهد شد. ولی اگر راست می گویند باید نسبت به آنچه می گویند بیشتر توجه کنید.

3_ هر چند که می دانم این حرف اصلا به مزاقتان خوش نخواهد آمد، باید بگویم که حقیقتا بنده برای آینده ی شما با این روشی که در پیش دارید نگرانم. لذا عمیق تر و همه جانبه تر فکر کنید. نگفتم مثل بنده فکر کنید. چون اگر این حرف را بگویم با مبنایی که قبلا گفتم در تضاد است. چرا که گفتم با مبادی مختلف نمی توان مثل هم فکر کرد. پس جا دارد که شما عمیق تر شده و همه جانبه تر فکر کنید.

4_  با هیچ کسی از کسانی که مثل شما فکر نمی کنند کینه توزانه و دیکتاتورمآبانه برخورد نکنید. سعی کنید او را درک کنید. یعنی نخواهید بر کسانی که مثل شما فکر نمی کنند ربوبیت کرده و آن ها را به بندگیِ فکری خودتان بکشانید.

خواهش می کنم برایم دعا کنید تا بیش از شما به این پیشنهادات عمل کنم. چرا که حقیقتا از شما محتاج ترم برای عمل. شاید دعای شما در حق ما مستجاب شود.

گفت ای موسی زمن می جو پناه      با دهانی که نکردی تو گناه  

گفت موسی من ندارم آن دهان       گفت ما را از دهان غیر خوان                         

از دهان غیر کی کردی گناه         از دهان غیر برخوان کای اله             

http://www.baharnews.ir/vdcgnq9u.ak9xx4prra.html

داعش در عراق و ایران با یک ایدئولوژی و توهم از عالم

http://www.baharnews.ir/vdcdzx05.yt0xs6a22y.html

سلام علیکم؛

1_ آقا مجید جداً حاضرم خاک پای شما را سرمه ی چشمانم کنم. کجای زبانتان تلخ بود؟ اتفاقا برعکس خواهش بنده این است  اگر گاهی خاری در خلال مباحث و در کلام ما سبز می شد و جان شریفتان را آزار می داد حلال کنید. دعا کنید مصداق کسانی نشوم یا نباشم که به خاطر حرف های تیغ دار و آزار دهنده، قرآن در مورد آن ها می فرماید: لیس لهم طعام الا من ضریع(غاشیه/6) ضریع به آن درختان جنگلی می گویند که میوه ی آن ها تیغ است. که خوردن ضریع در آن دنیا صورت اعمال کسانی ست که در این دنیا همواره حرف های تیغ دار و آزار دهنده می زدند.

یا مولانا می فرماید: این سخن های چو مار وکژدُمت/ مار و کژدم می شود گیرد دُمت

دعا کنید مصداق این ها نباشم. بالاخره ما بیچارگان کجا و آن بزرگانی که به کلی از این عیوب مبرّا هستند کجا؟

تذکر دیگری که – اول به خودم می گویم بعد به شما-  این است که سعی کنیم ماوراء تفسیر و تأویل این و آن از یک اندیشه، خودمان مستقیماً به سراغ آن اندیشه برویم تا حقانیت و عدم حقانیت آن بر ما رخ بنمایاند.

ترکِ ما نکنید. انشاالله باز هم در آینده بحث هایی با هم خواهیم داشت. هر کجا هستید امیدوارم در پناه مولی در صحت و سلامتی کامل باشید. هم جسماً و هم روحاً.

2_ آقای دهقانی فرمودند: همان طور که دوست منتقد اشاره کرد اگر کسی مدعی است به مبادی تفکر آیت ا.. خمینی آشناست، باید بتواند آن را در خلال سخنان خود نشان دهد، این جانب نیز انشاء ا.. در خلال سخنان خود نشان خواهم داد که به عمق مبادی ایشان رسوخ کرده ام.

اولا: حواستان باشد به حکم قرآن از محکمات غفلت نشود و چشم ها از توجه به محکمات بسته نشود.

ثانیا: اندیشه ها را به گونه ای تفسیر نکنید که فطرت ها از آن گریزانند.

ثالثا: نتایجی که می گیرید با مقدمات هم خوانی داشته باشد.

3_ فرمودید: ضمناً این که دوست منتقد ما متوجه شده است که گاه حتی خود لفظ "ایدئولوژی" ممکن است مورد استفاده های ایدئولوژیک قرار گیرد نشان از آن دارد که هر دو طرف بحث علی رغم داشتن مبادی متفاوت، از الفاظ معنایی مشترک می یابند.

نمیدانم بین مقدمه و نتیجه چه ربطی داشت؟ مقدمه: دوست منتقد ما متوجه شده است که گاه حتی خود لفظ "ایدئولوژی" ممکن است مورد استفاده های ایدئولوژیک قرار گیرد. نتیجه: نشان از آن دارد که هر دو طرف بحث علی رغم داشتن مبادی متفاوت، از الفاظ معنایی مشترک می یابند.

اگر منظورتان این است که بنده از لفظ "ایدئولوژی" همان معنایی را منظور دارم که آقا مجید منظور داشتند، باید بگویم که اینگونه نیست.

بنده آن حرف را با مبنای خودشان گفتم. تا متوجه باشند که اگر دیگرانی که با شما اختلاف فکری دارند را متهم به "ایدئولوژی" می کنید، این کار شمشیری ست دو لبه.

این را به عنوان نمونه مطرح کردم که نشان دهم آقای دهقانی فراوان از این کارها می کنند. که گاهی بین مقدمه یا مقدمات ایشان هیچ ربطی با نتیجه یا نتایج وجود ندارد. در حقیقت این شگردِ ایشان است که -خواسته یا ناخواسته- انجام می دهند و بحمدالله بنده متوجه شده ام. و انشاالله در آینده باز هم نشان خواهم داد.

4_ فرمودید: به مرور نیهیلسم و سوبژکتیویته حاضر در تفکر آقای طاهرزاده را نیز تبیین خواهم  کرد.
به نظرم با توجه به آنچه گفته شد، الفاظی مثل نیهیلیسم و سوبژکتیویته و امثال آن بین شما و بعضی از اساتید فقط اشتراک لفظی ست. و چه بسا که شما کاملا درست بفرمائید. تا جایی که حقیقتا گاهی بنده شما را نسبت به اندیشه استاد و امثال ایشان، صادق تر و راست گوتر از خودم نسبت به آن اندیشه ها احساس می کنم.

5_ بنده هم جویای احوال شما از طرق مختلف هستم. امیدوارم هر جا هستید در پناه حق باشید.

امیل را هم بعد از اینکه فرمودید مشاهده کردم و انشاالله مطالعه خواهم کرد.